Ôèëîñîôèÿ - ðåôåðàòû : Âñåðîññèñêèé áèáëèîòå÷íûé ñúåçä
Âñåðîññèñêèé áèáëèîòå÷íûé ñúåçä
1. T¸ªºÿûõýøõ.
T 90 - ¿ óôþò
ýð ªõ¨¨øªþ¨øø ñvò°õóþ Tþòõª¸úþóþ Tþ¦÷𠸪ðûø þ¨óðýø÷þòvò𪹸 ñøñûøþªõ¢ývõ
þñ·õôøýõýø, ¸ªðòøò°øõ ¸òþõù ÷ðôð¢õù ¨õ°õýøõ þÿ¨õôõûõýýv¿ ñøñûøþªõ¢ýv¿
ÿ¨þñûõü.
=þ ôõûþ ò
ªþü, ¢ªþ ªðúð ÿþÿvªúð ¨õ°õýø ÿ¨þñûõü ÿþòøû𸹠õ•õ ò úþý¡õ
ÿ¨þ°ûþóþ - ýð¢ðûõ ýþòþóþ ¸ªþûõªø. Löõ ªþóôð ÿþòøûø¸¹ ÿõ¨òvõ
ñøñûøþªõ¢ývõ þñ•õ¸ªòð þ ôõªõû¹ýþ¸ªø úþªþ¨v¿ ø ¿þªõûð ñv
ÿþóþòþ¨øª¹.
T úþý¡ð 19 - ýð¢ðûð 20 ò.ò., °ø¨þúþõ
¨ð¸ÿ¨þ¸ª¨ðýõýøõ ÿþûº¢ð¦ª ¨ð÷ûø¢ývõ ÿ¨þ¯õ¸¸øþýðû¹ývõ þñ·õôøýõýø: ¸ýð¢ðûð
þ÷ô𦪸 ¸õú¡øø ñøñûøþªõúþòõôõýø ¦º¸¸úþóþ ñøñûøþó¨ð¯ø¢õ¸úþóþ
þñ•õ¸ªòð ø ¦º¸¸úþóþ ñøñûøþûþóø¢õ¸úþóþ þñ•õ¸ªòð, ÷ðªõü - ¸ðüþ¸ªþªõû¹ývõ
þñ•õ¸ªòð ò ¨ôõ óºñõ¨ý¸úø¿ ø ºõ÷ôýv¿ óþ¨þôþò (¦ðûºóð, ¦õ¨ü¹, -ûªð,
Tªðò¨þÿþû¹, Tþü¸ú). T¸õóþ ò ¦þ¸¸øø ò ¤ªþª ÿõ¨øþô ôõù¸ªòþòðûø 24 þñ•õ¸ªòð ø
þñ·õôøýõýø. =ðøñþûõõ ÷ýð¢øªõû¹ývüø ø÷ ýø¿ ñvûø +ñ•õ¸ªòþ ñøñûøþªõúþòõôõýø
ò ¦õªõ¨ñº¨óõ (1908 ó.) ø ¦º¸¸úþõ ñøñûøþªõ¢ýþõ þñ•õ¸ªòþ ò ¦þ¸úòõ (1916 ó.). ¦þ
øýø¡øðªøòõ ¦õªõ¨ñº¨ó¸úþóþ þñ•õ¸ªòð ñvû ÿ¨þòõôõý I T¸õ¨þ¸¸øù¸úøù ñøñûøþªõ¢ývù
·õ÷ô ò 1911 ó., ø÷ôðòðû¸ ÿõ¨òvù ò ¦þ¸¸øø ¸ÿõ¡øðû¹ývù öº¨ýðû
"+øñûøþªõúð¨¹" (1910 - 1915 ó.ó., ¦õªõ¨ñº¨ó). Tøôýº¦ ¨þû¹ ò ¨ð÷òøªøø
ñøñûøþªõ¢ýþóþ ôõûð, ¨ð÷¨ðñþªúõ üýþóø¿ úþýú¨õªýv¿ òþÿ¨þ¸þò ªõþ¨øø ø ÿ¨ðúªøúø
vó¨ðûø:
-. -. Lû¢õò¸úð (1841 - 1920);
=. L. ¦ºñðúøý (1862 - 1946);
L. L. ¦ðûø°õò¸úøù (1863 - 1949);
¦. ¦. +þóôðýþò (1871 - 1919).
T 1913 óþôº
ÿþ øýø¡øðªøòõ T. +. -ðòúøýþù ñvûø þ¨óðýø÷þòðýv ñøñûøþªõ¢ývõ úº¨¸v ò ¦þ¸úòõ ÿ¨ø
=ð¨þôýþü ºýøòõ¨¸øªõªõ +ðýò¸úþóþ. ¦¨ðªúþ¸¨þ¢ývõ úº¨¸v ôõù¸ªòþòðûø ªðúöõ ò
Tþ¨þýõöõ, +¨øõýñº¨óõ, ¦õ¨üø, -ð¨¹úþòõ ø ô¨ºóø¿ óþ¨þôð¿.
+ñ•õ¸ªòþü ñøñûøþªõúþòõôõýø ø
¦º¸¸úøü ñøñûøþªõ¢ývü þñ•õ¸ªòþü ò ¸ÿõ¡øðû¹ýþü òþ÷÷òðýøø ú ¨ðñþªýøúðü þôýþù ø÷
óûðòýv¿ ñvûð ÿþ¸ªðòûõýð ÷ðôð¢ð "ÿþôóþªþòúø ýð¡øø ôû
ôõüþú¨ðªøø". T ÿþ¸ªðýþòûõýø¿, ÿ¨øýªv¿ ýð ¤ú¸ª¨õýýþü ¸þñ¨ðýøø
¦º¸¸úþóþ ñøñûøþªõ¢ýþóþ þñ•õ¸ªòð 7 üð¨ªð 1917 óþôð, ò ¢ð¸ªýþ¸ªø, þªüõ¢ðûþ¸¹, ¢ªþ
ÿõ°ýþõ ¨ð÷òøªøõ ñøñûøþªõ¢ýþóþ ôðûð ýõ¨ð÷¨vòýþ ¸ò÷ðýþ ¸ °ø¨þúþù
ÿþûøªø¢õ¸úþù ¸òþñþôþù. T ¤ªþª ÿõ¨øþô ÿûðýø¨þòðûþ¸¹ ¸þ÷ô𪹠T¸õ¨þ¸¸øù¸úº¦ ûøóº
ñøñûøþªõ¢ýv¿ þñ•õ¸ªò, ÿ¨õôÿþûðóðûþ¸¹ ôðû¹ýõù°õõ þ¸ûðñûõýøõ óþ¸ºô𨸪òõýýv¿ ø
øûõýø þñ•õ¸ªòõýýv¿ ýð¢ðû ò þ¨óðýø÷ð¡øø ñøñûøþªõ¢ýþóþ ôõûð. ðüõ¢ðûþ¸¹
°ø¨õ ÷ðøü¸ªòþò𪹠ðüõ¨øúðý¸úøù ø ÷ðÿðôýþõò¨þÿõ¸úøù þÿvª ñøñûøþªõ¢ýþóþ
ª¨þøªõû¹¸ªòð.
=þ, ú ¸þöðûõýø¦, ôðû¹ýõù°õõ,
ÿþ¸ûõ¨õòþû¦¡øþýýþõ ¨ð÷òøªøõ ÿþ°ûþ ÿþ
ô¨ºóþüº
ÿºªø.[1].
2.¦¨ø¢øýv òþ÷ýøúýþòõýø
ñøñûøþªõ¢ýv¿ þñ·õôøýõýøù.
T 20-õ óþôv
ôòõ ÿ¨ø¢øýv òv÷òðûø ú öø÷ýø ñøñûøþªõ¢ývõ þñ·õôøýõýø - ôõ¯ø¡øª
úòðûø¯ø¡ø¨þòðýýv¿ ñøñûøþªõ¢ýv¿ úðô¨þò ø ¨õ÷úþõ ¸þú¨ð•õýøõ ðÿÿð¨ðªð þ¨óðýþò
ÿ¨ðòûõýø ñøñûøþªõ¢ývü ôõûþü. Tþþªòõª¸ªòõýýþ ò ôõªõû¹ýþ¸ªø
þñ·õôøýõýøù òvôõûûø¸¹ ôòð ýðÿ¨ðòûõýø: ÿþòv°õýøõ úòðûø¯øúð¡øø úðô¨þò
ø ðôüøýø¸ª¨ðªøòýþ-þ¨óðýø÷ð¡øþýýð ¨ðñþªð ò þñûð¸ªø ñøñûøþªõ¢ýþóþ ôõûð.
Tðüþ ÿþ ¸õñõ ¸þ¢õªðýøõ ªðúø¿ ¯ºýú¡øù ò þôýþü þ¨óðýõ òÿþûýõ ôþÿº¸ªøüþ ø ò
þªôõû¹ýv¿ ¸ûº¢ð¿ ôðöõ üþöõª ñvª¹ þÿªøüðû¹ývü. +ôýðúþ ò ýð¢ðûõ 20-¿ ó.ó.
¤ªþª ÿºª¹ þúð÷ðû¸ ýõ ¤¯¯õúªøòývü, ¢ªþ ø ôþúð÷vòðõª ðýðûø÷ ÿ¨ðúªøúø ¨ðñþªv
ñøñûøþªõ¢ýv¿ þñ·õôøýõýøù.
L¿
þ¨óðýø÷ð¡øþýý𠸪¨ºúªº¨ð ò þ¸ýþòýþü ¸úûðôvòðû𸹠ø÷ þñ•õóþ ¸þñ¨ðýø
úðú òv¸°õóþ ¨ºúþòþô•õóþ þ¨óðýð ø ÿ¨õ÷øôøºüð, úþªþ¨vù þ¸º•õ¸ªòûû
ªõúº•õõ ¨ºúþòþô¸ªòþ ôõªõû¹ýþ¸ª¹¦ þñ·õôøýõýø. Lþ¨üðû¹ýþ ÿ¨õ÷øôøºü
ñvû òvñ¨ðýývü, ýþ ýð üõ¸ªð¿ ¸þ¸ªðò õóþ ¯ðúªø¢õ¸úø ýõ üõýû¸.
¦þýð¢ðûº òýøüðýøõ ðú¡õýªø¨þòðûþ¸¹ ýð ªðú
ýð÷vòðõüþù ÿõ¨õÿþôóþªþòúõ ñøñûøþªõúð¨õù. +ýð ÿ¨õôº¸üðª¨øòðûð
ÿþûøª÷ðýªø ôû ¨ðñþªýøúþò ñøñûøþªõú ø ÿþòv°õýøõ ø¿
ÿ¨þ¯õ¸¸øþýðû¹ýþù úòðûø¯øúð¡øø. ¦ðú ÿ¨ðòøûþ, ò úðöôþü þñ·õôøýõýøø
þ÷ôðòðû¸ ú¨ºöþú ÿþûøªó¨ðüþªv ø ú¨ºöúø (¸õú¡øø) ÿþ þ¨óðýø÷ð¡øþýývü ø
üõªþôø¢õ¸úøü òþÿ¨þ¸ðü ñøñûøþªõ¢ýþù ¨ðñþªv. Lþ¨üð ôþúûðôþò ¸ ÿþ¸ûõôº¦•øü
þñ¸ºöôõýøõü ñvûð ò¸úþ¨õ ÷ðüõýõýð ¸õüøýð¨¸úøüø ÷ðýªøüø. +ñº¢õýøõ ò
ÿþûøªø¢õ¸úþü ø ñøñûøþªõ¢ýv¿ ú¨ºöúð¿ ÿ¨þòþôøûþ¸¹ þñv¢ýþ õöõýõôõû¹ýþ. ¦¨þüõ ªþóþ,
ñvûø õöõüõ¸¢ývõ þñ•øõ ¸þñ¨ðýø, ýð úþªþ¨v¿ ÿ¨þ¿þôøûø ôø¸úº¸¸øø ÿþ
òþÿ¨þ¸ðü, ÿ¨õô¸ªðòû¦•øü øýªõ¨õ¸ ôû ñþû¹°øý¸ªòð ¢ûõýþò
þñ·õôøýõýø.
¦ðñþªð ÿþ ÿþòv°õýø¦ úòðûø¯øúð¡øø ñøñûøþªõúð¨õù
øüõûð þÿ¨õôõûõýývõ ôþ¸ªþøý¸ªòð: ò º¸ûþòø¿, úþóôð ò ¸ª¨ðýõ
ÿõ¡øðû¹ýð ûøªõ¨ðªº¨ð ø÷ôðòðû𸹠üðûvüø ªø¨ðöðüø, úþóôð ªþû¹úþ
þªú¨vòðûø¸¹ ÿõ¨òvõ ¸ÿõ¡øðû¹ývõ º¢õñývõ ÷ðòõôõýø, ñøñûøþªõ¢ývõ
þñ·õôøýõýø ñvûø ÿþ ¸º•õ¸ªòº õôøý¸ªòõýývü úðýðûþü ÿ¨þÿðóðýôv ø
¨ð¸ÿ¨þ¸ª¨ðýõýø
ñøñûøþªõ¢ýv¿ ÷ýðýøù. L÷ ýõüøýºõüþ ¸þÿºª¸ªòº¦•ø¿ ñþûõ÷ýõù ¸øû¹ýõõ ò¸õóþ
úð÷vòðûø¸¹ ªõþ¨õªø÷ø¨þòðýøõ, þªþ¨òðýýþ¸ª¹ þª ÿ¨ðúªøúø; ø ò ¨õ÷ºû¹ªðªõ -
"üþû¢ðûøòð ÿð¸¸øòýþ¸ª¹" ñøñûøþªõúð¨õù, ÿþ¸ªõÿõýýþõ ¸ýøöõýøõ
øýªõ¨õ¸ð ú þñ·õôøýõýøü úðú ¯þ¨üõ ÿþòv°õýø úòðûø¯øúð¡øø. +ª¸ºª¸ªòøõ
ôþ¸ªðªþ¢ýþ ÿ¨þôºüðýýþóþ ø ¢õªúþóþ ÿûðýð ¨ðñþªv þñ·õôøýõýøù ÿ¨øòþôøûþ ú
ÿõ¨õó¨º÷úõ ÷ðýªøù üýþöõ¸ªòþü üõûúø¿ òþÿ¨þ¸þò.
T òvÿþûýõýøõü
ðôüøýø¸ª¨ðªøòýþ-¿þ÷ù¸ªòõýýv¿ ÷ðôð¢ ôõûþ þñ¸ªþûþ õ•õ ¿ºöõ. T
þñ·õôøýõýø¿ ÿ¨õþñûðôðûø ÿþûøªÿ¨þ¸òõª¸úøõ ôõûð, ÿþ¸úþû¹úº ò
"¦þûþöõýøø" ñvû ÷ð¯øú¸ø¨þòðý ò ø÷òõ¸ªýþù ¸ªõÿõýø ò¸ÿþüþóðªõû¹ývù
ð¨ðúªõ¨ þñ·õôøýõýøù ÿþ þªýþ°õýø¦ ú ÿþûøªÿ¨þ¸òõªº. T 1924 ó., ÷ðòõôº¦•ð
ñøñûøþªõ¢ývü þªôõûþü =ð¨úþüÿ¨þ¸ð ¦.L.Tüº°úþ-òð ò þôýþù ø÷ ¸òþø¿ ¸ªðªõù þ¸þñþ
ÿþô¢õ¨úøòðûð: "=ºöýþ ÿþüýøª¹, ¢ªþ þñ·õôøýõýø ¸þ÷ô𦪸...ò
ÿþüþ•¹ ÿþûøªÿ¨þ¸òõªº" [2].
Tûþöývü üþüõýªþü ò ôõªõû¹ýþ¸ªø
þñ·õôøýõýøù ñvûø ò÷ðøüþþªýþ°õýø ¸ ÿ¨þ¯¸þ¦÷ðüø. +ñ·õôøýõýø ÿvªðûø¸¹
òþøüø ¸øûðüø ¨õ°ðª¹ ýõúþªþ¨võ ÿ¨þñûõüv ñvªþòþóþ ø ¸þ¡øðû¹ýþóþ ¿ð¨ðúªõ¨ð
(þ¿¨ðý𠪨ºôð, ÷ð•øªð ÿ¨ðò ñøñûøþªõúð¨õù, òv¨ðñþªúð ªð¨ø¯øúð¡øù ø ÿ¨þ¢õõ), ýþ
ò¸ª¨õ¢ðûø ºÿþ¨ýþõ ¸þÿ¨þªøòûõýøõ ¸þ ¸ªþ¨þýv ÿ¨þ¯¸þ¦÷ýv¿ þ¨óðýþò, úþªþ¨võ
üðª¨øòðûø ò ¤ªþü ¸ª¨õüûõýøø ú "¡õ¿þò•øýõ",
"¸õú¡øþýýþ¸ªø", ÿþúº°õýøø ýð ÿ¨ðòð ÿ¨þ¯¸þ¦÷þò.
Tvÿþûý ò úðúþù-ªþ üõ¨õ
ÿ¨ðòûõý¢õ¸úøõ ¯ºýú¡øø, ñøñûøþªõ¢ývõ þñ·õôøýõýø, ªõü ýõ üõýõõ, ñvûø
ûø°õýv òûð¸ªýv¿ ÿþûýþüþ¢øù, ÿþ¤ªþüº ò¸ ø¿ ôõªõû¹ýþ¸ª¹ ò ¤ªþü
ýðÿ¨ðòûõýøø "÷ðòø¸ðûð ò òþ÷ôº¿õ" ýõ øüõûð ÿþô ¸þñþù ¦¨øôø¢õ¸úø¿
þ¸ýþòðýøù, ð ÷ýð¢øª, ø úþýú¨õªýþóþ ¤¯¯õúªð.
¦ªþ ÿ¨þªøòþ¨õ¢øòþõ ø ÷ðÿºªðýýþõ
ÿþûþöõýøõ ñøñþñ·õôøýõýøù ¸ªðûþ ÿ¨õôüõªþü ¸ÿõ¡øðû¹ýþù ôø¸úº¸¸øø ý𠸪¨ðýø¡ð¿
"¦¨ð¸ýþóþ ñøñûøþªõúð¨".[3]. T ýõù ÿ¨øýøüðûø º¢ð¸ªøõ ¦.Tüº°úþòð,
T. ¦þóðý, =. L¨øô¹õòð. +ûðòýð ¡õû¹ ôø¸úº¸¸øø ÷ðúû¦¢ðû𸹠ò þ¸üv¸ûõýøø
ÿ¨þó¨ðüüýv¿ ôþúºüõýªþò, ¨õóºûø¨º¦•ø¿ ôõªõû¹ýþ¸ª¹ þñ·õôøýõýøù, óûºñþúþü
ðýðûø÷õ ÿ¨ðúªøúø ø¿ ¯ºýú¡øþýø¨þòðýø ø ÿþø¸úø ÿºªõù òv¿þôð ø÷ ú¨ø÷ø¸ýþóþ
ÿþûþöõýø.
-ø¸úº¸¸ø, ¿þª ¯þ¨üðû¹ýþ ø ýõ
ÿþûº¢øûð ÷ðòõ¨°õýø, øüõûð ñþû¹°þõ ÷ýð¢õýøõ. +ýð ÿþúð÷ðûð, ¢ªþ
ñøñûøþªõ¢ývõ þñ·õôøýõýø, ôðöõ ò ýõ¸þòõ¨°õýýþù ¯þ¨üõ, ñvûø ýºöýv
ñøñûøþªõúð¨ü. L¢ð¸ªýøúø ôø¸úº¸¸øø ÿ¨ø°ûø ú òvòþôº, ¢ªþ ªõ ýõ¸ûþöývõ ¯þ¨üv
þ¨óðýø÷ð¡øø ø¿ ôõªõû¹ýþ¸ªø, úþªþ¨võ ÿ¨øüõýûø¸¹ ý𠤪ðÿõ
þ÷ôðýø þñ·õôøýõýøù, ýºöô𦪸 ò ø÷üõýõýøø ø ¨ð÷òøªøø. Tûõôþòðûþ
ñþûõõ ¢õªúþ þÿ¨õôõûøª¹ ò÷ðøüþþªýþ°õýø ñøñþñ·õôøýõýøù ¸ ÿþûøªÿ¨þ¸òõªðüø ø
ÿ¨þ¯¸þ¦÷ðüø, ú¨þüõ ªþóþ, þªüõ¢ðûþ¸¹, ¢ªþ ýð÷¨õûð ¨ð÷¨ðñþªúð ñþûõõ óûºñþúþóþ ø
ôõªðû¹ýþóþ ÿþûþöõýø þñ þñ·õôøýõýø¿, úþªþ¨þõ þÿ¨õôõûøûþ ñv ø¿ ÿ¨ðòð
ø þñ÷ðýýþ¸ªø, ¸ªðªº¸, ¸ª¨ºúªº¨º ø ¸þôõ¨öðýøõ ôõªõû¹ýþ¸ªø,
¯þ¨üºûø¨þòðûþ ñv ÷ðôð¢ø ñøñûøþªõ¢ýv¿ þñ·õôøýõýøù ýð ñûøöðù°º¦ ø ñþûõõ
þªôðûõýýº¦ ÿõ¨¸ÿõúªøòº.
T ¿þôõ þñ¸ºöôõýø ñvûø òv¸úð÷ðýv òðöývõ
úþý¸ª¨ºúªøòývõ øôõø þ
ýõþñ¿þôøüþ¸ªø
ôõüþú¨ðªø÷ð¡øø þ¨óðýø÷ð¡øþýýþù ¸ª¨ºúªº¨v ø ôõªõû¹ýþ¸ªø þñ·õôøýõýøù, þñ
þÿð¸ýþ¸ªø ºýø¯øúð¡øø ÿ¨ðòøû, ¯þ¨ü ø üõªþôþò ¨ðñþªv. ¦ ¸þöðûõýø¦, ¤ªø øôõø ýõ
ñvûø ÿ¨øýªv ªþóôð °ø¨þúþù ñøñûøþªõ¢ýþù þñ•õ¸ªòõýýþ¸ª¹¦ ø óûðòýþõ -
þ¨óðýðüø óþ¸ºô𨸪òõýýþóþ ºÿ¨ðòûõýø ñøñûøþªõ¢ývü ôõûþü. +ñ ¤ªþü
òøôõªõû¹¸ªòºõª ¸þôõ¨öðýøõ øý¸ª¨ºú¡øø +ûðòÿþûøªÿ¨þ¸òõªð "+ ÿþôóþªþòúõ ø
ÿõ¨õÿþôóþªþòúõ ñøñûøþªõ¢ýv¿ ¨ðñþªýøúþò"[4]1925ó. ¦ªþª ôþúºüõýª ýõ
¨õóûðüõýªø¨þòðû ¨ð÷üõöõòðýøõ ôõªõû¹ýþ¸ªø ñøñþñ·õôøýõýøù ¸ ÿþûøªÿ¨þ¸òõªþü
ø ÿ¨þ¯¸þ¦÷ðüø; ñøñûøþªõ¢ývù þªôõû +ûðòÿþûøªÿ¨þ¸òõªð þ¸ªðòøû ò ¸ªþ¨þýõ ¤ªþª
þ¸ª¨õù°øù òþÿ¨þ¸. +ªþ úð¸ðõª¸ ¸þôõ¨öðýø ôõªõû¹ýþ¸ªø
þñ·õôøýõýøù, ªþ ðú¡õýª ªvû ¸ôõûðý ýð ÿþôóþªþòúº ø ÿõ¨õÿþôóþªþòúº ñøñûøþªõúð¨õù.
¦¨ø¢õü ¤ªð øý¸ª¨ºú¡ø õ•õ ñþûõõ ¸ª¨þóþ þÿ¨õôõûûð þ¨óðýø÷ð¡øþýýº¦
ª¨ºúªº¨º þñ·õôøýõýøù ø ÿ¨þó¨ðüüº ôõªõû¹ýþ¸ªø úðöôþù ø÷ ¸õú¡øù. Tºô
ÿþ ÿºñûøúð¡øü ò ÿõ¢ðªø, ýð üõ¸ªð¿ ¨ðñþªð þñ·õôøýõýøù ¢ð¸ªþ ÿ¨þôþûöðû𸹠ò
ÿ¨õöýõü ¨º¸ûõ. ¦ªþ "ýõÿþ¸ûº°ðýøõ" +ûðòÿþûøªÿ¨þ¸òõªº ÿ¨øòõûþ ú ªþüº,
ªþ üýþóøõ þñ·õôøýõýø, ÿ¨õôÿþ¢øªð ªòþ¨¢õ¸úº¦ øýø¡øðªøòº
úð÷ðýøü ¡õýª¨ð, ôþñøûø¸¹ ¿þ¨þ°ø¿ ¨õ÷ºû¹ªðªþò. Tðú, ÿûþôþªòþ¨ýþù ñvûð
¨ðñþªð ¸õú¡øø =+T ¦þ¸úþò¸úþóþ ñøñûøþªõ¢ýþóþ þñ·õôøýõýø ø
ÿûðýþòþ-üõªþôø¢õ¸úþù ¸õú¡øø Tõýøýó¨ðô¸úþóþ þñ·õôøýõýø, ÿ¨ðúªøúð ¸þ÷vòþò
ÿþòþûö¸úø¿ þñ·õôøýõýøù, ò¸õºú¨ðø¸úø¿ ñøñûøþªõ¢ýv¿ úþý¯õ¨õý¡øù ø ¸·õ÷ôþò,
ø÷ôðýø ýõúþªþ¨vüø þñ·õôøýõýøüø (+õûñøý¸úøü, Tø¯ûø¸¸úøü,
Tõüøÿðûðªøý¸úøü,
+ôõ¸¸úøü ø
ô¨.) öº¨ýðûþò, óð÷õª ñ¦ûûõªõýõù.
Lý¸ª¨ºú¡ø 1925 óþôð ýõ ñvûð ¸þóûð¸þòðýð
ãõúÿ¨þ¸þü, ÿþ¤ªþüº ò
ýõúþªþ¨v¿
¨õóøþýð¿ ¸ûþöøû𸹠ôþòþû¹ýþ ª¨ºôýð ¸øªºð¡ø. =ðÿ¨øüõ¨, ýð Lú¨ðøýõ
ñøñûøþªõ¢ývõ þñ·õôøýõýø ÿþôòõ¨óðûø¸¹ ýðÿðôúðü ¸þ ¸ªþ¨þýv ÿ¨þ¯¸þ¦÷þò. +ªþ
ªðòøûþ¸¹ øü ò òøýº ? "+ñ·õôøýõýøõ... òõôºª ¸òþ¦ ø¸ªþ¨ø¦... þª
ôþ¨õòþû¦¡øþýýv¿ "ªþòð¨ø•õ¸ªò ñøñûøþªõúð¨õù", úþªþ¨vüø þýø ø ¸õù¢ð¸ ÿþ
õ¸ªòº þ¸ªðûø¸¹"[5]. +¸þñþõ ýõôþòþû¹¸ªòþ ÿ¨þ¯¸þ¦÷ýv¿ ûøôõ¨þò òv÷vòðûþ
ª¨õüûõýøõ ñøñûøþªõúð¨õù ú þñ·õôøýõýø¦ ø ýðûø¢øõ òvñþ¨ýv¿ þ¨óðýþò.
-òû¸¹ "þñ•õ¸ªòõýývüø þ¨óðýø÷ð¡øüø", øüõ¦•øü ¸òþø
"þ¨óðýø÷ð¡øþýývõ ¡õýª¨v", ¤ªø ñøñûøþªõ¢ývõ þñ·õôøýõýø...
ÿvªð¦ª¸ ÿ¨õò¨ðªøª¹¸ ø÷ "üõªþôø¢õ¸úø¿ þ¨óðýø÷ð¡øù"... ò
þ¨óðýø÷ð¡øø, öõûð¦•øõ ò÷ª¹ ýð ¸õñ ¨ºúþòþô¸ªòþ ò¸õù ñøñûøþªõ¢ýþù
¨ðñþªþù, ÿþôüõý ¤ªøü ¸þþªòõª¸ªòº¦•øõ ¸þ¦÷ývõ þ¨óðýv, ð ò þªôõû¹ýv¿
ûº¢ð¿ ø ÿvªð¦•øõ¸ ò÷ª¹ ýð ¸õñ ÷ðôð¢ø ÿ¨õô¸ªðòøªõû¹¸ªòð
ÿþ ÷ð•øªõ ¤úþýþüø¢õ¸úø¿ ø ô¨ºóø¿ øýªõ¨õ¸þò ñøñûøþªõ¢ýv¿ ¨ðñþªýøúþò.[6]. Lòøôõò
ò þñ·õôøýõýø¿ ¢ºª¹ ûø ýõ úþýª¨¨õòþû¦¡øþýývõ þ¨óðýø÷ð¡øø, ò¸õºú¨ðøý¸úøù
·õ÷ô ÿ¨þ¯¸þ¦÷ýv¿ ñøñûøþªõúð¨õù òvýõ¸ ¨õ÷þû¦¡ø¦ ûøúòøôø¨þò𪹠ñøñûøþªõ¢ývõ
þñ·õôøýõýø úðú ýøú¢õüývõ, "úð¸ªþòvõ (õ¸ûø ýõ ¿ºöõ)
þ¨óðýø÷ð¡øø".
Tðúð ÿþ ¸ûþòðü L. -þñûõ¨,
"÷ºñþô¨þñøªõû¹ýð ªðúªøúð" ÿþ þªýþ°õýø¦ ú ñøñþñ·õôøýõýøü
þª ø ýõ ñvûð ªøÿø¢ýþù, ¨úþ þª¨ðöðõª ýðúðû ¸ª¨ð¸ªõù òþú¨ºó ¤ªþù
ÿ¨þñûõüv. Tÿþ¨v þ ¸þþªýþ°õýøø þñ·õôøýõýøù ¸ ÿþûøªÿ¨þ¸òõªþü ø ÿ¨þ¯¸þ¦÷ðüø
ÿ¨þ¿þôøûø ø ýð I T¸õºú¨ðøý¸úþü ñøñûøþªõ¢ýþü ¸·õ÷ôõ, ø ýð úþý¯õ¨õý¡ø¿
þ¨óðýø÷ºõüv¿ ñøñûøþªõ¢ývü þªôõûþü +ûðòÿþûøªÿ¨þ¸òõªð.
¦þúð÷ðªõû¹ýv ò ¤ªþü þªýþ°õýøø
üõªþôø¢õ¸úøõ úþý¯õ¨õý¡øø, ýð úþªþ¨v¿ ôþ¸ªðªþ¢ýþ ¢õªúþ ¸¯þ¨üºûø¨þòðýþ
þ¯ø¡øðû¹ýþõ üýõýøõ ø ÿ¨øýªvõ úþýú¨õªývõ ¨õ÷þû¦¡øø: "þñ¸ºöôõýøõ
òþÿ¨þ¸þò þ¨óðýø÷ð¡øþýýþóþ ÿþûøªÿ¨þ¸òõªþò¸úþóþ ¿ð¨ðúªõ¨ð ýõ ôþûöýþ ò¿þôøª¹ ò
¨ðñþªº ñøñþñ·õôøýõýøù... Tþÿ¨þ¸v... ÿþûøªÿþôóþªþòúø... ôþûöýv òvÿ𸪹 ø÷ ¸¯õ¨v
¨ðñþªv ñøñþñ·õôøýõýø... +øñûøþªõ¢ývõ þñ·õôøýõýø - ¤ªþ þ¨óðý
ÿõ¨õÿþôóþªþòúø ÿþ üõªþôø¢õ¸úþù ûøýøø... +øñþñ·õôøýõýø õ¸ª¹ þ¨óðý üõªþôñ¦¨þ
+=+".[7].
¦ªð ¨õ÷þû¦¡ø ýõ øüõûð ôø¨õúªøòýþù
øûv, ýþ þýð óþòþ¨øª þ ýðüõ¨õýøø +ûðòÿþûøªÿ¨þ¸òõªð ¸òõ¸ªø ¯ºýú¡øø þñ·õôøýõýøù ú
ø¸ªþ üõªþôø¢õ¸úøü.
+úþý¢ðªõû¹ýþ üõªþôø¢õ¸úð
ýðÿ¨ðòûõýýþ¸ª¹ ôõªõû¹ýþ¸ªø þñ·õôøýõýøù ñvûð ÷ðú¨õÿûõýð ò "Lý¸ª¨ºú¡øø
þ ¨ðñþªõ ñøñûøþªõ¢ýv¿ ¸þòõ•ðýøù". ¦ªð øý¸ª¨ºú¡ø, òþ-ÿõ¨òv¿, ø÷üõýøûð
ðüþ ýð÷òðýøõ þñ·õôøýõýøù, ÷ðüõýøò õóþ ýð "ñøñûøþªõ¢ývõ
þòõ•ðýø". Tþ òªþ¨v¿, ¢ªþ ñþûõõ òðöýþ - ¢õªúþ þÿ¨õôõûøûþ ¸º•ýþ¸ª¹ ø
¯ºýú¡øø ñøñ¸þòõ•ðýøù: "+øñûøþªõ¢ýþõ ¸þòõ•ðýøõ òûõª¸
þôýþù ø÷ ¯þ¨ü þ¨óðýø÷ð¡øø üõªþôø¢õ¸úþù ¨ðñþªv ñøñûøþªõú ø ¸ø¸ªõüðªø¢õ¸úþóþ
ÿþòv°õýø úòðûø¯øúð¡øø ñøñûøþªõúð¨õù. T õóþ ÷ðôð¢ø ò¿þôøª:
ð) ÿ¨þ¨ðñþªúð
üõªþôø¢õ¸úø¿ òþÿ¨þ¸þò ñøñûøþªõ¢ýþóþ ôõûð;
ñ)
ÿþôýªøõ úòðûø¯øúð¡øø ñøñ¨ðñþªýøúþò ÿºªõü ¨ð÷¨õ°õýø ðúªºðû¹ýv¿
òþÿ¨þ¸þò ñøñûøþªõ¢ýþóþ ôõûð;
ò)
þ¨óðýø÷ð¡ø ÿûðýþòþù ÿþüþ•ø óþ¨þô¸úø¿ ñøñûøþªõúð¨õù ôõ¨õòõý¸úøü".
Tvñþ¨ývù
ÿ¨õ÷øôøºü úðú ¨ºúþòþô•øù þ¨óðý ºÿ¨ð÷ôýû¸.
Tðúøü þñ¨ð÷þü, ñøñûøþªõ¢ývõ
þñ·õôøýõýø ÿõ¨õ¸ªðûø ñvª¹ ÿ¨þ¯õ¸¸øþýðû¹ýþù þñ•õ¸ªòõýýþù þ¨óðýø÷ð¡øõù,
þúþý¢ðªõû¹ýþ ª¨ðý¸¯þ¨üø¨þòðûø¸¹ ò üõªþôø¢õ¸úøù þ¨óðý. =õ¸úþû¹úþ òvòþôþò ò
÷ðúû¦¢õýøø.
Tþ÷ôðýývõ 20 - õ óþôv ñøñûøþªõ¢ývõ
þñ·õôøýõýø ¸ª¨õüøûø¸¹ ú
ÿ¨þ¯õ¸¸øþýðû¹ýþù
úþý¸þûøôð¡øø ø ¸þôõù¸ªòþòðûø ¨ð÷òøªø¦ ñøñûøþªõ¢ýþóþ ôõûð ò ¸ª¨ðýõ. +ôýðúþ
ôõªõû¹ýþ¸ª¹ þñ·õôøýõýøù ÿþ ÷ð•øªõ ¤úþýþüø¢õ¸úø¿ ø ¦¨øôø¢õ¸úø¿ ÿ¨ðò
ñøñûøþªõúð¨õù, ÿþÿvªúø ºûº¢°øª¹ º¸ûþòø ø¿ ¨ðñþªv ø ñvªð ò¸ª¨õ¢ðûø
ÿ¨þªøòþôõù¸ªòøõ ¸þ ¸ªþ¨þýv ÿ¨þ¯¸þ¦÷þò. Lÿþûýþüþ¢õýývõ ¨õ°ðª¹ ýõúþªþ¨võ
þ¨óðýø÷ð¡øþýýþ-ðôüøýø¸ª¨ðªøòývõ òþÿ¨þ¨¸v, ñøñþñ·õôøýõýø ¯ðúªø¢õ¸úø ñvûø
ûø°õýv ¸ðüþ¸ªþªõû¹ýþóþ ¸ªðªº¸ð ø þ¯ø¡øðû¹ýv¿ ÿþûýþüþ¢øù. =ðøñþû¹°õóþ
ÿõ¿ð þýø ôþ¸ªøóûø ò ÿ¨þ¯õ¸¸øþýðû¹ýþü ÿ¨þ¸òõ•õýøø ñøñûøþªõúð¨õù.
¦¨õôûþöõýýð þñ·õôøýõýøüø ôõ¡õýª¨ðûø÷þòðýýð ¸ø¸ªõüð
ÿþòv°õýø úòðûø¯øúð¡øø øüõûð ¸ûõôº¦•øõ ¢õ¨ªv:
-ÿþò¸õüõ¸ªýþ¸ª¹;
-ò¸õþñ•øù
þ¿òðª;
-ýõÿ¨õ¨vòýþ¸ª¹.
+¸ýþòýþù ÿ¨ø¢øýþù, úþªþ¨ð
÷𪨺ôýøûð ôðû¹ýõù°õõ ¨ð÷òøªøõ ñøñûøþªõ¢ýv¿ þñ·õôøýõýøù úðú þñ•õ¸ªòõýýv¿,
ÿ¨þ¯õ¸¸øþýðû¹ýv¿ þ¨óðýø÷ð¡øù (ªþ¢ýõõ - ¸ôõûðûþ ¤ªþ ýõòþ÷üþöývü) ø ÿ¨øòõûð ú ø¿
ª¨ðý¸¯þ¨üð¡øø ò üõªþôø¢õ¸úøõ þ¨óðýv, ýð ýð° ò÷óûô, òûõª¸
ª¨þóð ¨õóûðüõýªð¡ø ø¿ ôõªõû¹ýþ¸ªø, úþýª¨þû¹ ¸þ ¸ªþ¨þýv
þ¨óðýþò ºÿ¨ðòûõýø ñøñûøþªõ¢ývü ôõûþü. T¨õñþòðýøõ ºýø¯øúð¡øø ¯þ¨ü, üõªþôþò
¨ðñþªv,
þ¨óðýø÷ð¡øþýýv¿ ¸ª¨ºúªº¨ ø ÿûðýþò ¸úþòvòðûð ªòþ¨¢õ¸úº¦ ðúªøòýþ¸ª¹, øýø¡øðªøòº
ñøñûøþªõúð¨õù. T ÿþ¸ª¨þõýøø ø ¨ºúþòþô¸ªòõ ¨ðñþªþù þñ·õôøýõýøù ¯ðúªø¢õ¸úø
þª¸ºª¸ªòþòðûø ôõüþú¨ðªø¢õ¸úøõ ýð¢ðûð. +ñ·õôøýõýø ýõ øüõûø
ðüþ¸ªþªõû¹ýþóþ ¸ªðªº¸ð, ¦¨øôø¢õ¸úø¿ ÿ¨ðò ø üðªõ¨øðû¹ýþù ñð÷ð ôû
¨õðûø÷ð¡øø ÷ðôð¢ ÿþ ºÿ¨ðòûõýø¦ ñøñûøþªõ¢ývü ôõûþü. =õôþ¸ªðªþ¢ýþ ¢õªúþ ñvûð
þÿ¨õôõûõý𠯺ýú¡øþýðû¹ýð ýðÿ¨ðòûõýýþ¸ª¹ ôõªõû¹ýþ¸ªø ñøñûøþªõ¢ýv¿
þñ·õôøýõýøù, ¢ªþ òûõúûþ ÷ð ¸þñþù ôºñûø¨þòðýøõ øüø þªôõû¹ýv¿ ¯ºýú¡øù þ¨óðýþò
ÿþûøªÿ¨þ¸òõªð ø ÿ¨þ¯¸þ¦÷þò.
3. L¸ªþ¨ø òþ÷ýøúýþòõýø ø ôõªõû¹ýþ¸ª¹ +ñ•õ¸ªòð
ñøñûøþªõúþòõôõýø.
T 1899 óþôº ò ¦õªõ¨ñº¨óõ òþ÷ýøúûþ
¦º¸¸úþõ ñøñûøþûþóø¢õ¸úþõ þñ•õ¸ªòþ. +ýþ ÿþ¸ªðòøûþ ¸òþõù ÷ðôð¢õù ¸þôõù¸ªòþòðª¹
ªõþ¨õªø¢õ¸úþù òv¨ðñþªúõ ø ÿ¨ðúªø¢õ¸úþüº ÿ¨øüõýõýø¦ üõ¨ "ôû
þñûõó¢õýø þñþ÷¨õýø ò¸õ¿ ¨þôþò ûøªõ¨ðªº¨ýv¿ ÿ¨þø÷òõôõýøù", ð
ªðú öõ ø÷º¢õýøõ úýøöýþóþ ôõûð "ò õóþ ÿ¨þ°ûþü ø ýð¸ªþ•õü". T
ªðòõ þñ•õ¸ªòð, ºªòõ¨öôõýýþü ¦øýø¸ªõ¨¸ªòþü Týºª¨õýýø¿ ôõû ø +ûðòývü
ÿ¨ðòûõýøõü ÿþ ôõûðü ÿõ¢ðªø, þªüõ¢ðûþ¸¹, ¢ªþ ôõªõû¹ýþ¸ª¹ þñ•õ¸ªòð ¸þ¸ªþøª
ò º¸ª¨þù¸ªòõ ¸þñ¨ðýøù ôû òv¸ûº°øòðýø ôþúûðôþò ÿþ
ÿõ¡øðû¹ýþ¸ªü +ñ•õ¸ªòð, ò ø÷ôðýøø ª¨ºôþò, "øüõ¦•ø¿ þªýþ°õýøõ ú ñøñûøþûþóøø"
ø ¸òþõóþ ÿõ¢ðªýþóþ þ¨óðýð, ð ªðú öõ ò º¸ª¨þù¸ªòõ ÿºñûø¢ýv¿ ¢ªõýøù. ¦¨þüõ ªþóþ,
þñ·òûõýþ, ¢ªþ ÿþ üõ¨õ ¨ð÷òøªø ¸¨õô¸ªò +ñ•õ¸ªòð "º¢¨õöôðõª
úþýúº¨¸v, ¸ þñ·òûõýøõü ø ÿ¨ø¸ºöôõýøõü ÿ¨õüøù", º¸ª¨ðøòðõª ¸·õ÷ôv,
ò¨õüõýývõ ø ÿþ¸ªþýývõ òv¸ªðòúø.
T 1902 óþôº ò +ñ•õ¸ªòõ ñvûð òvôõûõýð
õú¡ø ñøñûøþªõúþòõôõýø. +õ ÿ¨õô¸õôðªõûõü ñvû ø÷ñ¨ðý ¦ôºð¨ô
Lûõú¸ðýô¨þòø¢ Tþû¹ªõ¨, úþªþ¨vù ýõø÷üõýýþ ýð¿þôøû¸ ý𠤪þü ÿþ¸ªº.
Tõú¨õªð¨õü ñvû ø÷ñ¨ðý ¦. ¦. +þóôðýþò. +ôýþò¨õüõýýþ þ¨óðýø÷þòðýv ¸õú¡øø
úýøóþòõôõýø, ø¸ªþ¨øúþ-ûøªõ¨ðªº¨ýð, ø¸ªþ¨øúþ-óõþó¨ð¯ø¢õ¸úð,
ø¸ªþ¨ø¢õ¸úð, ð¨¿õþûþóø¢õ¸úð, ¯øûþûþóø¢õ¸úð.
¦õ¨òþõ ¸þñ¨ðýøõ ¸õú¡øø
ñøñûøþªõúþòõôõýø ¸þ¸ªþû𸹠13 ýþñ¨ 1903 óþôð. T ýõõ
òþ°ûø ¢ûõýv +ñ•õ¸ªòð, ð ªðú öõ ÿ¨õô¸ªðòøªõûø üýþóø¿ ñøñûøþªõú. +ø¸ûþ
ÿþ¸ªþýýv¿ ¢ûõýþò ¸õú¡øø ò¸úþ¨õ ÿ¨õòv¸øûþ 40 ¢õûþòõú. T ÿõ¢ðªø ñvûþ ôðýþ
þñ·òûõýøõ þ ¸òþñþôýþü ôþ¸ªºÿõ ò¸õ¿ öõûð¦•ø¿ ò ¸þ¸ªðò ¸õú¡øø.
Lúªøòývõ º¢ð¸ªýøúø ¤ªþù ¸õú¡øø ø ¸ªðûø ò
ÿþ¸ûõô¸ªòøø ¸þ÷ôðªõûüø ¸ðüþ¸ªþªõû¹ýþóþ þñ•õ¸ªòð
ñøñûøþªõúþòõôõýø. =þ ºöõ ò ÿõ¨øþô ¨ðñþªv ¸õú¡øø þýø üýþóþõ ¸ôõûðûø
ôû þñ·õôøýõýø ñøñûøþªõ¢ýþù þñ•õ¸ªòõýýþ¸ªø.
Tðú, ¢ûõýv ¸õú¡øø ÿþôóþªþòøûø
þñ¸ªþªõû¹ývõ ôþúûðôv þ ÿ¨ðòþòþü ÿþûþöõýøø ¨º¸¸úø¿ þñ•õ¸ªòõýýv¿ ø ýð¨þôýv¿
ñøñûøþªõú, þñ þªôõû¹ýv¿ òþÿ¨þ¸ð¿ ªõ¿ýþûþóøø (¨õóø¸ª¨ð¡ø ÿ¨þø÷òõôõýøù
¨º¸¸úþù ÿõ¢ðªø, ¿¨ðýõýøõ ÿõ¨øþôø¢õ¸úø¿ ø÷ôðýøù, º¸ª¨þù¸ªòþ úðªðûþóþò, ¸ø¸ªõüð
úûð¸¸ø¯øúð¡øø, þÿvª ÷ð¨ºñõöýv¿ ñøñûøþªõú ø ª.ô.).
+þû¹°þù þñ•õ¸ªòõýývù ¨õ÷þýðý¸ øüõûð
÷ýðüõýøªð ÷ðÿø¸úð þ ýºöôð¿ ¨º¸¸úþóþ ñøñûøþªõ¢ýþóþ ôõûð. T ¯õò¨ðûõ 1905
óþôð ¸õú¡ø ÿþ¸¢øªðûð ¸òþøü ôþûóþü, úðú ÿ¨õô¸ªðòøªõû¹ýø¡v øýªõ¨õ¸þò
ñøñûøþªõ¢ýþóþ ôõûð, òv¸úð÷𪹠þªú¨vªþ ¸òþõ üýõýøõ þ ÿ¨õÿª¸ªòø¿ ýð
ÿºªø ¨ð÷òøªø ñøñûøþªõú.
Tõú¡ø þªòõ¨óûð ÿ¨õôûþöõýøõ
òúû¦¢øª¹¸ ò ôõªõû¹ýþ¸ª¹ óþ¸ºô𨸪òõýýþù úþüø¸¸øø ÿþ òþÿ¨þ¸ðü
¨º¸¸úþóþ ÿ¨þ¸òõ•õýø, øñþ, ýð õõ ò÷óûô, ñºôº•õõ ñøñûøþªõ¢ýþóþ ôõûð
ôþûöýþ ÷ðòø¸õª¹ ò ÿõ¨òº¦ þ¢õ¨õô¹ þª þñ•õ¸ªòõýýþóþ ôòøöõýø. T üðõ 1905
óþôð ÷ðÿø¸úð ñvûð ÿþôóþªþòûõýð, ýðÿõ¢ðªðýð "¸ ôþ÷òþûõýø
¡õý÷º¨v" ø ¨ð÷þ¸ûðýð ò ¨õôðú¡øø óð÷õª ø öº¨ýðûþò, ò üõ¸ªývõ þñ•õ¸ªòõýývõ
ñøñûøþªõúø.
T ¤ªþù ÷ðÿø¸úõ ÿþô¨þñýþ þ¸òõ•ðûþ¸¹
ñõ¸ÿ¨ðòýþõ ÿþûþöõýøõ ¨º¸¸úþóþ ñøñûøþªõ¢ýþóþ ôõûð, ðýðûø÷ø¨þòðûø¸¹ ¸ªõÿõý¹
÷ðúþýþüõ¨ýþ¸ªø ¨õóºûø¨þòðò°ø¿ õóþ ðôüøýø¸ª¨ðªøòýv¿ ¨ð¸ÿþ¨öõýøù.
Tõú¡ø òv¨ð÷øûð ªòõ¨ôþõ ºñõöôõýøõ ò ñõ÷º¸ûþòýþù ýõþñ¿þôøüþ¸ªø þªüõýv ò¸õ¿
÷ðúþýþÿþûþöõýøù ø ¨ð¸ÿþ¨öõýøù, ¸ªõ¸ý¦•ø¿ ñøñûøþªõ¢ýþõ ôõûþ. +ýð
ÿþª¨õñþòðûð ªðúöõ º¸ªðýþòøª¹
òþ¢ývù ÿþ¨ôþú þªú¨vªø ñøñûøþªõú ø "òþôòþ¨øª¹"
òþñþôº ÿõ¢ðªø. Tþÿûþ•õýø¦ ò öø÷ý¹ øôõù ÷ðÿø¸úø 1905 óþôð ÿþüõ°ðû ¸ÿðô
¨õòþû¦¡øþýýþù ¸øªºð¡øø. ¦¨þüõ ªþóþ, ¸ðüð ¸õú¡ø ýõ ¢ºò¸ªòþòðûð ¸õñ
ôþ¸ªðªþ¢ýþ ¸òþñþôýþù ò ¨ðüúð¿ +øñûøþûþóø¢õ¸úþóþ +ñ•õ¸ªòð. Lôõ
þ÷ôðýø ýþòþóþ +ñ•õ¸ªòð ýð÷¨õûð.
Tðüþ¸ªþªõû¹ýþõ þñ•õ¸ªòþ
ñøñûøþªõúþòõôõýø ñvûþ ¸þ÷ôðýþ ý𠺢¨õôøªõû¹ýþü ¸þñ¨ðýøø 5
ýþñ¨ 1907 óþôð ò ÿþüõ•õýøø ñøñûøþªõúø Lúðôõüøø ¿ºôþöõ¸ªò ò
¦õªõ¨ñº¨óõ. T ¤ªþü ¸þñ¨ðýøø ÿ¨øýûø º¢ð¸ªøõ 31 ¢õûþòõú. 18 üð¨ªð 1908 óþôð
+ñ•õ¸ªòþ ñvûþ ÷ð¨õóø¸ª¨ø¨þòðýþ. Tòþõù ¡õû¹¦ þýþ ÿþ¸ªðòøûþ ¸þôõù¸ªòøõ
þòõ¨°õý¸ªòþòðýø¦ ñøñûøþªõ¢ýþóþ ôõûð ò ¦þ¸¸øø.
¦¨þõúª L¸ªðòð +ñ•õ¸ªòð
ñøñûøþªõúþòõôõýø ¸þ¸ªðòøû Lýªþý Lýªþýþòø¢ +øýúõý - þôøý ø÷ ¢ûõýþò ¸õú¡øø
ñøñûøþªõúþòõôõýø. ¦¨þõúª ñvû ¨ð÷þ¸ûðý ñøñûøþªõúð¨ü, ¸ ÿ¨øóûð°õýøõü
ÿ¨øýª¹ º¢ð¸ªøõ ò ¸þ÷ôðýøø +ñ•õ¸ªòð.
L¸ªðò ýþòþóþ +ñ•õ¸ªòð þÿ¨õôõûû ¸ÿþ¸þñv
õóþ ôõªõû¹ýþ¸ªø, ÿþ¨ôþú
ò¸ªºÿûõýø
ø òvñvªø ¢ûõýþò, ¨ð÷üõ¨ ¢ûõý¸úø¿ ò÷ýþ¸þò, òþ÷üþöýþ¸ª¹ þªú¨vªø
¯øûøðûþò. +ñ•õ¸ªòº ÿ¨õôþ¸ªðòûûþ¸¹ ÿ¨ðòþ øüõª¹ ¸þñ¸ªòõýýþ¸ª¹,
þôðªðù¸ªòþò𪹠ÿõ¨õô ÿ¨ðòøªõû¹¸ªòþü þ ÿõ¨õ¸üþª¨õ ÷ðúþýþÿþûþöõýøù "ÿþ
ñøñûøþªõ¢ýþù ¢ð¸ªø", ýð÷ýð¢ðª¹ ¸òþøü ¢ûõýðü ø ô¨ºóøü ûø¡ðü ôõýõöývõ ÿ¨õüøø
ø ô¨ºóøõ ýðó¨ðôv, ø ¸ÿ¨ð°øò𪹠ôû ýø¿ ªðúþòvõ ôû ÿ¨ðòøªõû¹¸ªòð.
Tv¸°øü þ¨óðýþü þñ•õ¸ªòð þñ·òûû𸹠þñ•õõ ¸þñ¨ðýøõ õóþ ¢ûõýþò,
úþªþ¨þõ ªðùývü óþûþ¸þòðýøõü ñþû¹°øý¸ªòþü óþûþ¸þò ø÷ñø¨ðûþ ø¸ÿþûýøªõû¹ývù þ¨óðý
- ¸þòõª ¸¨þúþü ýð ôòð óþôð. T ¸þ¸ªðò ¸þòõªð òúû¦¢ðûø¸¹ ÿ¨õô¸õôðªõû¹, õóþ
÷ðüõ¸ªøªõû¹, ¸õú¨õªð¨¹, úð÷ýð¢õù ø ôòð ¢ûõýð. ¦õûð¦•øõ ò¸ªºÿøª¹ ò ¢ûõýv
+ñ•õ¸ªòð ôþûöýv ñvûø ÷ðòøª¹ þñ ¤ªþü ÿø¸¹üõýýþ ø ÿ¨õô¸ªðòøª¹ ¨õúþüõýôð¡øø
ýõ üõýõõ ôòº¿ ¢ûõýþò +ñ•õ¸ªòð. T ¸þ¸ªðò +ñ•õ¸ªòð þýø ø÷ñø¨ðûø¸¹ ªðùývü
óþûþ¸þòðýøõü ¸þñ¨ðýø. +ø¸ûþ ¢ûõýþò +ñ•õ¸ªòð ñv¸ª¨þ ¨þ¸ûþ ø ò 1916 óþôº
ýð¸¢øªvòðûþ ºöõ 237 ¢õûþòõú.
+ñ•õ¸ªòþ ¸ªðòøûþ ÿõ¨õô ¸þñþù ª¨ø
þ¸ýþòývõ ÷ðôð¢ø:
-
÷ýðúþü¸ªòþ ¸ ¸þò¨õüõýývü ÿþûþöõýøõü ôõû ò ¨º¸¸úø¿ ñøñûøþªõúð¿;
-
ø÷º¢õýøõ ñøñûøþªõúþòõôõýø ýð þ¸ýþòõ ¨º¸¸úø¿ ñøñûøþªõú ø ýð þ¸ýþòðýøø ÷ðÿðôýþõò¨þÿõù¸úþù ÿ¨ðúªøúø;
-
òv¨ðñþªúð ýðøñþûõõ ¡õûõ¸þþñ¨ð÷ýv¿ ôû ¨º¸¸úø¿ ñøñûøþªõú ò¸õ¿ ªøÿþò ø
ÿþ¸þñþò ôõªõû¹ýþ¸ªø.
¦õ°õýþ
ñvûþ ýþ¨üðûø÷þò𪹠þ¨óðýø÷ð¡ø¦ ñøñûøþªõ¢ýþóþ ôõûð ò ýð¨þôýv¿ ñøñûøþªõú. T ¤ªþù
¡õû¹¦ þ¸õý¹¦ 1908 óþôð ò 3075 ñøñûøþªõúø ñvûø ¨ð÷þ¸ûðýv þÿ¨þ¸ývõ ûø¸ªv, úþªþ¨võ
ôðûø ñþóðªvù üðªõ¨øðû ôû ôðû¹ýõù°õù ¨ðñþªv. ¦ªð ýþòðªþ¨¸úð ôû
ªþóþ ò¨õüõýø ðú¡ø ñvû𠸺ñ¸øôø¨þòðýð þôýøü ø÷ þ¸ýþòðªõûõù þñ•õ¸ªòð ¦. -.
Tøûûøõ. ¦þüø¸¸ø, ÿ¨þðýðûø÷ø¨þòðò°ð ðýúõªv, òv¨ðñþªðûð
"=þ¨üðû¹ývù ÿûðý òýºª¨õýýõù þ¨óðýø÷ð¡øø" ¤ªø¿ ñøñûøþªõú, ºôõûøò
þ¸þñþõ òýøüðýøõ ¸ø¸ªõüõ òvôð¢ø úýøó ø ñøñûøþªõ¢ýþù þª¢õªýþ¸ªø.
Tªþ¨þù òðöýõù°õù ÿ¨þñûõüþù ñvû ÿ¨ø÷ýðý
ðýðûø÷ úðô¨þòþóþ ¸þ¸ªðòð ñøñûøþªõ¢ýv¿ ¨ðñþªýøúþò. T ôþúûðôõ, ÿþôóþªþòûõýýþü ¦.
L. ¦ºñøý¸úøü, ñvûþ ÿ¨ø÷ýðýþ "ÿþûýþõ ÿþ¢ªø þª¸ºª¸ªòøõ ò ¸ ¸¨õôõ ¨º¸¸úø¿
ñøñûøþªõúð¨õù û¦ôõù, ¿þ¨þ°þ þ¸òõôþüûõýýv¿ ò ÿþ¨º¢õýýþü øü ôõûõ". ¦¨ø¢øýðüø
ªðúþóþ ÿþûþöõýø ýð÷òðýv "ÿþûýþõ øóýþ¨ø¨þòðýøõ º ýð¸ òþÿ¨þ¸ð þ
ÿþôóþªþòúõ ñøñûøþªõ¢ýv¿ ¸ûºöð•ø¿" ø "ò òv¸°õù ¸ªõÿõýø ªöõûþõ
üðªõ¨øðû¹ývõ º¸ûþòø ¤ªþù ¸ûºöñv".
+¸þñþõ òýøüðýøõ ºôõûûþ +ñ•õ¸ªòþ
¨õöôõýø¦ ¸òþõù ¸ÿõ¡øðû¹ýþù
ñøñûøþªõúø.
Lþýô õõ ñvû ¸þñ¨ðý ø÷ ÿþöõ¨ªòþòðýøù.
T1910 óþôº òv¿þôøª ò ¸òõª ÿõ¢ðªývù þ¨óðý
+ñ•õ¸ªòð - öº¨ýðû
"+øñûøþªõúð¨¹".
T ªõ¢õýøø °õ¸ªø ÿþ¸ûõôýø¿ ûõª þý ðúªøòýþ ñþ¨þû¸ ÷ð ¨ð÷òøªøõ ñøñûøþªõ¢ýþóþ
ôõûð, þñ·õôøýõýøõ þñ•õ¸ªòõýýv¿ ¸øû ôû ¨õ°õýø ¤ªþù ÷ðôð¢ø. ¦º¨ýðû
òv¿þôøû 4 ¨ð÷ð ò óþô. ¦õôðúªø¨þòðû õóþ ÿþ ÿþûþöõýø¦ ¸õú¨õªð¨¹ +ñ•õ¸ªòð ÿ¨ø
þôõù¸ªòøø ôòº¿ ¸þ¨õôðúªþ¨þò ø÷ñ¨ðýýv¿ ¸þòõªþü +ñ•õ¸ªòð. Löõ ¢õ¨õ÷ óþô ¨ðñþªv
öº¨ýðûð ¢ø¸ûþ ÿþôÿø¸¢øúþò ¸þ¸ªðòøûþ ñþûõõ 500 ¢õûþòõú. ¦º¨ýðû ÿþüõ•ðû úðú
ªõþ¨õªø¢õ¸úøõ ¸ªðª¹ø ÿþ ñøñûøþªõ¢ýþüº ø úýøöýþüº ôõûº, ªðú ø þª¢õªv þ ÿ¨ðúªøúõ
¨ðñþªv ñøñûøþªõú, ñøñûøþó¨ð¯ø¢õ¸úøõ ÷ðüõªúø, "Tòþô ¨õ¡õý÷øù" þ ýþòv¿
úýøóð¿, ÷ð¨ºñõöýº¦ ¿¨þýøúº, úýøóþø÷ôðªõû¹¸úøõ þñ·òûõýø,
"Tÿø¸þú ÷ðÿ¨õ•õýýv¿ ø÷ôðýøù", þª¢õªv þ ôõªõû¹ýþ¸ªø +ñ•õ¸ªòð
ñøñûøþªõúþòõôõýø.
4. ¦þ¸úþò¸úð ñøñûøþªõ¢ýð
ð¸¸þ¡øð¡ø.
+ ¸þ÷ôðýøø ¦þ¸úþò¸úþù ñøñûøþªõ¢ýþù
ð¸¸þ¡øð¡øø (¦þ¸+L) ñvûþ þñ·òûõýþ ò ýþñ¨õ 1989 óþôð ýð L¢¨õôøªõû¹ýþü
þñ¨ðýøø üþ¸úþò¸úø¿ ñøñûøþªõúð¨õù. +õ L¸ªðò ÿ¨õôº¸üðª¨øòðõª ôõªõû¹ýþ¸ª¹
ýð ýð¢ðûð¿ ôþñ¨þòþû¹ýþ¸ªø, ôõüþú¨ðªøø, óûð¸ýþ¸ªø ø ªòþ¨¢õ¸úþù øýø¡øðªøòv.
-þÿº¸úðõª¸ úðú øýôøòøôºðû¹ýþõ, ªðú ø úþûûõúªøòýþõ ¢ûõý¸ªòþ ûø¡ ø
þ¨óðýø÷ð¡øù, ÿ¨þ¯õ¸¸øþýðû¹ýþ ¸ò÷ðýýv¿ øûø ÷ðøýªõ¨õ¸þòðýýv¿ ò ¨ð÷òøªøø
ñøñûøþªõ¢ýþóþ ôõûð, ñøñûøþó¨ð¯ø¢õ¸úþù ø øý¯þ¨üð¡øþýýþù ôõªõû¹ýþ¸ªø ò
¦þ¸úòõ.
L÷ º¸ªðòýv¿ ø ÿ¨þó¨ðüüýv¿ ôþúºüõýªþò
ûõôºõª, ¢ªþ þ¸ýþòývüø ¡õûüø L¸¸þ¡øð¡øø òû¦ª¸:
-
þôõù¸ªòøõ ¸øûðüø þñ•õ¸ªòõýýþ¸ªø ¨ð÷òøªø¦ ñøñûøþªõ¢ýþóþ ôõûð, ñøñûøþó¨ð¯ø¢õ¸úþù
ø øý¯þ¨üð¡øþýýþù ôõªõû¹ýþ¸ªø;
-
ÿ¨þ¯õ¸¸øþýðû¹ýð úþý¸þûøôð¡ø ñøñûøþªõúð¨õù ¦þ¸úòv, ÷ð•øªð ø¿
ÿ¨þ¯õ¸¸øþýðû¹ýv¿ ø ¸þ¡øðû¹ýv¿ ÿ¨ðò.
-û
ôþ¸ªøöõýø ÿþ¸ªðòûõýýv¿ ¡õûõù ¢ûõýðüø ¦þ¸+L ÿ¨õôº¸üðª¨øòðõª¸ ¨õ°õýøõ
úþüÿûõú¸ð ÷ðôð¢, ò ø¿ ¢ø¸ûõ:
-
þòõ¨°õý¸ªòþòðýøõ ñøñûøþªõ¢ýþóþ ôõûð, ñøñûøþó¨ð¯ø¢õ¸úþù ø øý¯þ¨üð¡øþýýþù
ôõªõû¹ýþ¸ªø ýð þ¸ýþòõ ûº¢°ø¿ þªõ¢õ¸ªòõýýv¿ ø ÷ð¨ºñõöýv¿ ª¨ðôø¡øù,
ÿõ¨õôþòþóþ þÿvªð;
-
þ¸º•õ¸ªòûõýøõ þñ•õ¸ªòõýýþóþ úþýª¨þû ÷ð ¸þ¸ªþýøõü ñøñûøþªõ¢ýþóþ
ôõûð, ñøñûøþó¨ð¯ø¢õ¸úþù ø øý¯þ¨üð¡øþýýþù ôõªõû¹ýþ¸ªø ò ¦þ¸úòõ;
-
þôõù¸ªòøõ þñ•õ¸ªòõýývü ñøñûøþªõúðü ø ñøñûøþó¨ð¯ø¢õ¸úøü ¡õýª¨ðü;
-
¯þ¨üø¨þòðýøõ ¸¨õôv ÿ¨þ¯õ¸¸øþýðû¹ýþóþ þñ•õýø ñøñûøþªõúð¨õù, òúû¦¢ð
úþýªðúªv ¸ ñøñûøþªõúð¨üø ô¨ºóø¿ óþ¨þôþò, ¨õóøþýþò ø ¸ª¨ðý;
-
ÿþòv°õýøõ ÿ¨þ¯õ¸¸øþýðûø÷üð ñøñûøþªõ¢ýv¿, ñøñûøþó¨ð¯ø¢õ¸úø¿ ø øý¯þ¨üð¡øþýýv¿
¨ðñþªýøúþò;
-
ø¸¸ûõôþòðýøõ ýðº¢ýv¿ ÿ¨þñûõü ñøñûøþªõ¢ýþóþ ôõûð, ñøñûøþó¨ð¯øø ø øý¯þ¨üð¡øþýýþù
ôõªõû¹ýþ¸ªø;
-
¯þ¨üø¨þòðýøõ ò þñ•õ¸ªòõ ÿ¨õô¸ªðòûõýø þ ñøñûøþªõúõ úðú ¯ºýôðüõýªõ
úºû¹ªº¨v: ¨ð÷òøªøõ úþýªðúªþò ¸ º¢¨õöôõýøüø, þ¨óðýø÷ð¡øüø ø
ôõªõûüø ýðºúø, úºû¹ªº¨v, ø¸úº¸¸ªòð, ¸ ¢øªðªõûüø üþ¸úþò¸úø¿
ñøñûøþªõú.
T
¨ðüúð¿ L¸¸þ¡øð¡øø ¯ºýú¡øþýø¨º¦ª ¸õú¡øø ñøñûøþªõ¢ýþù ªõþ¨øø, ñøñûøþªõ¢ýþù
ÿ¨þ¯õ¸¸øø ø ÿþôóþªþòúø úðô¨þò, ÷ðúþýþôðªõû¹ýv¿ øýø¡øðªøò, üõöôºýð¨þôýv¿
ò÷õù ø ÷ð¨ºñõöýþóþ ñøñûøþªõ¢ýþóþ ôõûð; ¸ø¸ªõüðªø¢õ¸úø ÿ¨þ¿þôª
÷ð¸õôðýø "ú¨ºóûv¿ ¸ªþûþò", óôõ þñ¸ºöô𦪸 ðúªºðû¹ývõ
ÿ¨þ¯õ¸¸øþýðû¹ývõ ÿ¨þñûõüv.
T 1991 ó. ¦þ¸úþò¸úð ñøñûøþªõ¢ýð
ð¸¸þ¡øð¡ø ýð¢ðûð ø÷ôðò𪹠¸òþù ÿõ¨øþôø¢õ¸úøù ÿõ¢ðªývù þ¨óðý - ¢õªv¨õ¿
ÿþûþ¸ýº¦ ÿþôÿø¸ýº¦ óð÷õªº "¦þ¸úþò¸úøù ñøñûøþªõ¢ývù òõ¸ªýøú", ¸ªðò°º¦
ÿõ¨òþù þªõ¢õ¸ªòõýýþù ñøñûøþªõ¢ýþù óð÷õªþù. T ø¦ýõ 1991 ó. ¦þ¸+𠺢¨õôøûð
ñøñûøþªõ¢ývù ñûðóþªòþ¨øªõû¹ývù ¯þýô. -òû¸¹ ¸ðüþ¸ªþªõû¹ýþù
þñ•õ¸ªòõýýþù ñûðóþªòþ¨øªõû¹ýþù þ¨óðýø÷ð¡øõù, ¯þýô ÿ¨ø÷òðý þúð÷vòðª¹
üðªõ¨øðû¹ýº¦, ¯øýðý¸þòº¦, þ¨óðýø÷ð¡øþýýº¦ ø üõªþôø¢õ¸úº¦ ÿþüþ•¹
ñøñûøþªõ¢ýþ-øý¯þ¨üð¡øþýývü º¢¨õöôõýøü ø ø¿ ¸þª¨ºôýøúðü.
5. ¦õ¨òvù ¸·õ÷ô ¨þ¸¸øù¸úø¿
ñøñûøþªõúð¨õù.
"¦þûþªþù
òõú" ¨º¸¸úþù ø¸ªþ¨øø þ¸ªðòøû ÷ðüõªývù ¸ûõô ø ò ñøñûøþªõ¢ýþù öø÷ýø ¦þ¸¸øø.
T ýð¢ðûõ ªõúº•õóþ ¸ªþûõªø ò ¦þ¸¸øù¸úþü ñøñûøþªõ¢ýþü ôõûõ ÿ¨þø÷þ°ûø ª¨ø
òðöýõù°ø¿ ¸þñvªø: þ¸ýþòðýþ ÿõ¨òþõ +ñ•õ¸ªòþ ñøñûøþªõúþòõôõýø (1908
ó.), òv°õû ÿõ¨òvù ýþüõ¨ ñøñûøþªõ¢ýþóþ öº¨ýðûð "+øñûøþªõúð¨¹" (1910
ó.), ¸þ¸ªþû¸ ÿõ¨òvù T¸õ¨þ¸¸øù¸úøù ¸·õ÷ô ÿþ ñøñûøþªõ¢ýþüº ôõûº (1911
ó.). ¦õ¨òvõ ôòð ¸þñvªø ñvûø ºöõ þ¸òõ•õýv, ð òþª ÿþ ÿþòþôº ÿþ¸ûõôýõóþ
þªõûþ¸¹ ñv õ•õ ÿþóþòþ¨øª¹.
=ð¢ðûþ -- òõúð ¿ð¨ðúªõ¨ø÷ºõª¸ ñº¨ývü
þöøòûõýøõü ôõüþú¨ðªø¢õ¸úø
ý𸪨þõýýþù
øýªõûûøóõý¡øø: ÿ¨þòþôøûø¸¹ ¸·õ÷ôv º¢øªõûõù, úýøóþø÷ôðªõûõù, ÷õü¸úø¿
ôõªõûõù, ... Lôõ ÿ¨þòõôõýø ¸òþõóþ ¸·õ÷ôð òûð¸ªýþ þòûðôõûð ø
üðüø ñøñûøþªõúð¨õù. ¦¨ðúªø¢õ¸úø þôýþò¨õüõýýþ òþÿ¨þ¸ þ ¸·õ÷ôõ òþ÷ýøú ò
¨ôõ ñøñûøþªõú, +ñ•õ¸ªòõ ñøñûøþªõúþòõôõýø ø ¦º¸¸úþü
ñøñûøþó¨ð¯ø¢õ¸úþü þñ•õ¸ªòõ. T ¯õò¨ðûõ 1910 ó. ôø¨õú¡ø =øúþÿþû¹¸úþù
ÿºñûø¢ýþù ñøñûøþªõúø þÿºñûøúþòðûð ò "¦º¸¸úø¿ òõôþüþ¸ª¿" ÿø¸¹üþ,
ò úþªþ¨þü óþòþ¨øûþ¸¹ þ ÿõ¢ðû¹ýþü ÿþûþöõýøø ñøñûøþªõú. ¦¨õôûðóðûþ¸¹ ÿ¨øûþöøª¹
õ¨¹õ÷ývõ º¸øûø ôû "ºò¨ð¢õòðýø ¤ªþóþ þñ•õ¨þ¸¸øù¸úþóþ
ýõôºóð". "=ðøñþûõõ ¸òþõò¨õüõýýþù üõ¨þù òûõª¸ ªþû¹úþ
·õ÷ô ñøñûøþªõ¢ýv¿ ôõªõûõù, ªðú úðú ªþû¹úþ ªðúþù ¸·õ÷ô üþöõª
òv¸ýøª¹ ø ¨ð÷þñ¨ðª¹¸ ò ªõ¿ üýþóþ¢ø¸ûõýýv¿ ø ôðòýþ ýð÷¨õò°ø¿
òþÿ¨þ¸ð¿, þª ÿ¨ðòøû¹ýþóþ ¨ð÷¨õ°õýø úþªþ¨v¿ ÷ðòø¸øª ýþ¨üðû¹ýð
ÿþ¸ªðýþòúð ñøñûøþªõ¢ýþóþ ôõûð ò ¦þ¸¸øø".[8] ¦ø¸¹üþ ôø¨õú¡øø =øúþÿþû¹¸úþù
ñøñûøþªõúø ñvûþ þÿºñûøúþòðýþ 6 ¯õò¨ðû, ð 22 ¯õò¨ðû ýð ÷ð¸õôðýøø
+ñ•õ¸ªòð ñøñûøþªõúþòõôõýø ñvû ÷ð¸ûº°ðý ôþúûðô ¸õú¨õªð¨ +ñ•õ¸ªòð L.
+. ¦ûþªýøúþòð þ ¸þ÷vòõ ¸·õ÷ôð. T·õ÷ô ñvûþ ¨õ°õýþ ÿ¨þòõ¸ªø ò Tðýúª-¦õªõ¨ñº¨óõ ýõ
ÿþ÷öõ ø¦ý 1911 óþôð. T ¤ªþ öõ ò¨õü ¦º¸¸úþõ ñøñûøþó¨ð¯ø¢õ¸úþõ
þñ•õ¸ªòþ ò ÿø¸¹üõ ò ¨õôðú¡ø¦ "¦º¸¸úø¿ òõôþüþ¸ªõù" ÷ðòøûþ þ
òþõü ýðüõ¨õýøø ¸þ÷ò𪹠ò ¦þ¸úòõ ¸·õ÷ô ÿþ ñøñûøþó¨ð¯øø ø ñøñûøþªõúþòõôõýø¦ ýð
¨þöôõ¸ªòõý¸úøõ ÿ¨ð÷ôýøúø 1910-1911 óó.. ¦õöôº ¨ºúþòþô¸ªòþü þñ•õ¸ªò ýð¢ðûø¸¹
ÿõ¨õóþòþ¨v þ ¸þòüõ¸ªýþü ÿ¨þòõôõýøø ¸·õ÷ôð, ýþ ÿ¨þ°ûþ ª¨ø üõ¸¡ð, ð
þúþý¢ðªõû¹ýþõ ¸þóûð°õýøõ ªðú ø ýõ ñvûþ ôþ¸ªøóýºªþ. +ÿð¸ð¸¹, ¢ªþ ¤ªþ üþöõª
ÿþüõ°ðª¹ ¸þ÷vòº ¸·õ÷ôð Tþòõª +ñ•õ¸ªòð ñøñûøþªõúþòõôõýø ÿ¨õôþ¸ªðòøû
¦º¸¸úþüº ñøñûøþó¨ð¯ø¢õ¸úþüº þñ•õ¸ªòº ÿþûýº¦ ¸ðüþ¸ªþªõû¹ýþ¸ª¹ ò ¤ªþü
òþÿ¨þ¸õ, ýð¢ðò ¿ûþÿþªv ÿþ ÿþûº¢õýø¦ ÿ¨ðòøªõû¹¸ªòõýýþóþ ¨ð÷¨õ°õýø ýð
ÿ¨þòõôõýøõ ¸·õ÷ôð ñøñûøþªõ¢ýv¿ ôõªõûõù. T ýþñ¨õ ªðúþõ ¨ð÷¨õ°õýøõ
ñvûþ ÿþûº¢õýþ ø ýð¢ðû𸹠øýªõý¸øòýð ÿþôóþªþòøªõû¹ýð ¨ðñþªð. T¸¦
ªöõ¸ª¹ þ¨óðýø÷ð¡øþýýv¿ ÷ðñþª ò÷ûþ ýð ¸õñ +ñ•õ¸ªòþ
ñøñûøþªõúþòõôõýø. +vûø ¸þ÷ôðýv ÿþôóþªþòøªõû¹ývõ úþüø¸¸øø, ¨ð÷¨ðñþªðýv ø
¨ð÷þ¸ûðýv ÿþ ñøñûøþªõúðü
ðýúõªývõ
ûø¸ªv, ýð¢ðû𸹠ÿþôóþªþòúð ñþû¹°þù ¤ú¸ÿþ÷ø¡øø üðªõ¨øðûþò ÿþ ñøñûøþªõ¢ýþüº ôõûº,
ø÷v¸úøòðûø¸¹ ¸¨õô¸ªòð, ºªþ¢ýûø¸¹ ÿ¨þó¨ðüüð ø ÿ¨ðòøûð ¨ðñþªv ¸·õ÷ôð. T
öº¨ýðûõ "+øñûøþªõúð¨¹" ÿþ¸ªþýýþ ÿºñûøúþòðûø¸¹ øý¯þ¨üð¡øþýývõ
þþñ•õýø þ ªõüðªøúõ ôþúûðôþò ¸ üõ¸ª, þñ¨ð•õýø ÿ¨øýª¹ º¢ð¸ªøõ
ò ¤ú¸ÿþ÷ø¡øø ø ª. ô..
+øñûøþªõ¢ýþüº ¸·õ÷ôº ÿ¨õô¸úð÷vòðûø
ýõø÷ñõöývù ÿ¨þòðû. -ðöõ ¸¨õôø ¢ûõýþò +ñ•õ¸ªòð ñøñûøþªõúþòõôõýø
òv¸úð÷vòðûø¸¹ þÿð¸õýø, ¢ªþ ÿ¨þòøý¡øðû¹ývõ ñøñûøþªõúð¨ø "òòøôº
ýõòvýþ¸øüv¿ º¸ûþòøù ª¨ºôð" õôòð ûø ¸üþóºª ÿ¨øýª¹ º¢ð¸ªøõ ò ¸·õ÷ôõ.
=þ ÿþ¸ûõ ªþóþ úðú ÿþôóþªþòøªõû¹ýð úþüø¸¸ø ¨ð÷þ¸ûðûð ÿþò¸¦ôº
ÿ¨þó¨ðüüº ¸·õ÷ôð ø º¸ûþòø º¢ð¸ªø, ¸ªðûø ÿþ¸ªºÿðª¹
÷ðòûõýø þª öõûð¦•ø¿ ÿ¨øõ¿ðª¹ ýð ¸·õ÷ô ôðöõ ø÷ ¸ðüv¿ óûº¿ø¿ ºóþûúþò
¦þ¸¸øø. T¸õ ¸þüýõýø þúð÷ðûø¸¹ ýðÿ¨ð¸ývüø. T·õ÷ô ¸þ¸ªþû¸ ò
Tðýúª-¦õªõ¨ñº¨óõ ¸ 1 ÿþ 7 ø¦ý 1911 óþôð. ¦þô¿þô ú òvñþ¨º ôõûõóðªþò ñvû
ðüvü ôõüþú¨ðªø¢ývü: ò ¨ðñþªõ ¸·õ÷ôð üþó ÿ¨øýª¹ º¢ð¸ªøõ ÿ¨õô¸ªðòøªõû¹
û¦ñþù ñøñûøþªõúø øûø º¢¨õöôõýø, þñ•õ¸ªòð, ¸þôõ¨öð•õóþ ñøñûøþªõúº,
ÿõ¡øðûø¸ªv ò þñûð¸ªø ñøñûøþªõ¢ýþóþ ôõûð ø ñøñûøþó¨ð¯øø. ¦õûð¦•øõ ôþûöýv ñvûø
þñ¨ðªøª¹¸ ú úð÷ýð¢õ¦ +ñ•õ¸ªòð ¸ ÷ðòûõýøõü ø ÿ¨øûþöõýývü ú ýõüº 3-¿
¨ºñûõòvü ò÷ýþ¸þü. T¨õôø º¢ð¸ªýøúþò ¸·õ÷ôð - ñøñûøþªõúð¨ø ø ÿ¨õô¸ªðòøªõûø
÷õü¸úø¿ ø óþ¨þô¸úø¿ ¸ðüþºÿ¨ðòûõýøù, ñøñûøþó¨ð¯v ø ñøñûøþ¯øûv, úýøóþø÷ôðªõûø ø
úýøóþªþ¨óþò¡v. +úþûþ 75 % ôõûõóðªþò ¸þ¸ªðòøûø ¨ðñþªýøúø ñøñûøþªõú (ò þ¸ýþòýþü
ðúðôõüø¢õ¸úø¿ ø óþ¸ºô𨸪òõýýv¿). L ÿþ ¸òþõüº ¿ð¨ðúªõ¨º, ø ÿþ ¯þ¨üõ ¸·õ÷ô ¸ªðû
ôõù¸ªòøªõû¹ýþ ò¸õ¨þ¸¸øù¸úøü: ú¨þüõ ¦õªõ¨ñº¨óð ø ¦þ¸úòv ñvûþ ÿ¨õô¸ªðòûõýþ õ•õ 34
óºñõ¨ýøø (¦øõò¸úð, Tþü¸úð, Tð¨ðªþò¸úð, ¦õ¨ü¸úð,
Tøüñø¨¸úð, +úðªõ¨øýñº¨ó¸úð ø ô¨.). ¦¨þüõ 346 ôõûõóðªþò,
ÿ¨ø¸ºª¸ªòþòðûþ õ•õ þúþûþ 200 ÿ¨øóûð°õýýv¿ óþ¸ªõù.
T
ÿ¨øòõª¸ªòõýývü ¸ûþòþü þñ¨ðªøû¸ ÿ¨õô¸õôðªõû¹ +ñ•õ¸ªòð ó¨ð¯ L. L. Tþû¸ªþù.
+ý ¸úð÷ðû, ¢ªþ ñøñûøþªõúð¨ø úðú ýøúªþ øýþù òû¦ª¸ ÿþ¸¨õôýøúðüø
ò ôõûõ ÿõ¨õôð¢ø ýð¨þôº ªþù ôº¿þòýþù ÿø•ø, úþªþ¨ð ÷ðúû¦¢ðõª¸ ò
úýøóõ, ø øó¨ðõª òðöýõù°º¦ ¨þû¹ ò ÿ¨þ¸òõ•õýøø ¸òþø¿ ¸þó¨ðöôðý. +ý ÿþöõûðû T·õ÷ôº
ÿõ°ýþù ¨ðñþªv ø ÿ¨øýªø úþý¸ª¨ºúªøòýv¿ ¨õ°õýøù, ýðÿ¨ðòûõýýv¿ ýð
ýõºúûþýýþõ ¨ð÷òøªøõ ñøñûøþªõú ò ¦þ¸¸øø. ¦ðñþªð ¸·õ÷ôð ÿ¨þ¿þôøûð ýð ÿûõýð¨ýþü
÷ð¸õôðýøø ø ò 2-¿ ¸õú¡ø¿ - ðúðôõüø¢õ¸úþù ø ¸õú¡øø þñ•õ¸ªòõýýv¿ ø ýð¨þôýv¿
ñøñûøþªõú. ¦¨ø ÿþ¸ûõôýõù ôõù¸ªòþòðûþ ýõ¸úþû¹úþ úþüø¸¸øù ø ÿþô¸õú¡øù: ôõª¸úø¿
ñøñûøþªõú, öõûõ÷ýþôþ¨þöýv¿ ñøñûøþªõú, úþüø¸¸ø ÿþ ¨ð¸¸üþª¨õýø¦ ýþ¨üðû¹ýþóþ
ÿûðýð ñøñûøþªõ¢ýþù ªõ¿ýøúø ø ô¨.. ¦ üþüõýªº þªú¨vªø ¸·õ÷ôð, ò
þþªòõª¸ªòøø ¸ þÿºñûøúþòðýývü ¨ðýõõ ÿõ¨õ¢ýõü òþÿ¨þ¸þò, ôû ¨ð¸¸üþª¨õýø
ÿþ¸ªºÿøûþ ÷ýð¢øªõû¹ýþõ ¢ø¸ûþ ôþúûðôþò. =õ¸üþª¨ ýð ¸öðªvõ ¸¨þúø,
ñþû¹°øý¸ªòþ ø÷ ýø¿ ñvûþ ÷ð¸ûº°ðýþ ø þñ¸ºöôõýþ. T ôþúûðôðüø ýð ¸·õ÷ôõ òv¸ªºÿøûø
ÿ¨ø÷ýðýývõ ðòªþ¨øªõªv ò ¸¯õ¨õ ñøñûøþªõ¢ýþóþ ôõûð ø ñøñûøþó¨ð¯øø, ªðúøõ úðú +.
=. -þñ¨öøý¸úøù, =. ¦. Tø¸þò¸úøù, L.L.¦ðûø°õò¸úøù, ¦. L. ¦ºñøý¸úøù, ¦. =.
-õ¨ºýþò. T¸õóþ ñvûþ ÷ð¸ûº°ðýþ 39 ôþúûðôþò (11 - ÿþ ðúðôõüø¢õ¸úþù ¸õú¡øø ø 28 -
ÿþ ¸õú¡øø þñ•õ¸ªòõýýv¿ ø ýð¨þôýv¿ ñøñûøþªõú). Tõüðªøúð òv¸ªºÿûõýøù ñvûð ªðú
¨ð÷ýþþñ¨ð÷ýð, ¢ªþ ø÷ôðýývõ ÿþ÷öõ " "T¨ºôv..." ¸·õ÷ôð ÿþ ÿ¨ðòº
ÿþûº¢øûø ýð÷òðýøõ ¤ý¡øúûþÿõôøø ñøñûøþªõ¢ýþóþ ôõûð"[10]. ¦þûývù ¸ÿø¸þú
ôþúûðôþò ñvû þÿºñûøúþòðý ò öº¨ýðûõ "+øñûøþªõúð¨¹"(1911. Tvÿ.2.
.220-224). T üðªõ¨øðûð¿ ¸·õ÷ôð, úðú ÿ¨ðòøûþ, þª¸ºª¸ªòºõª úðªõóþ¨ø¢ýþ¸ª¹,
ôðõª¸ °ø¨þúøù ¸ÿõúª¨ ¨ð÷ûø¢ýv¿ üýõýøù ÿþ ÿ¨þñûõüðü, üýþóøõ ø÷ úþªþ¨v¿
ñvûø ÿþ¸ªðòûõýv òÿõ¨òvõ.
T
ðüþü þñ•õü òøôõ üþöýþ þÿ¨õôõûøª¹ ú¨ºó òðöýõù°ø¿ òþÿ¨þ¸þò, ¨ð¸¸üþª¨õýýv¿
·õ÷ôþü ¸ûõôº¦•øü þñ¨ð÷þü:
-
þ ÿ¨øý¡øÿð¿ ø þ¸ýþòð¿ þ¨óðýø÷ð¡øø ñøñûøþªõ¢ýþóþ ôõûð;
-
ñøñûøþªõ¢ýþõ ôõûþ úðú þ¸þñþõ ¸ðüþ¸ªþªõû¹ýð ¸ÿõ¡øðû¹ýþ¸ª¹ ø
ñøñûøþªõúð¨ø úðú þñþ¸þñûõýýð ó¨ºÿÿð ò ¨ôº ô¨ºóø¿ ¸ÿõ¡øðûø¸ªþò;
-
ªõ¿ýø¢õ¸úøõ òþÿ¨þ¸v ñøñûøþªõ¢ýþóþ ôõûð.
L¢ð¸ªýøúðüø
·õ÷ôð ñvûð ÿþô¢õ¨úýºªð ýõþñ¿þôøüþ¸ª¹ óþ¸ºô𨸪òõýýþóþ ÿþô¿þôð ú ñøñûøþªõ¢ýþüº
ôõûº. +ªüõ¢ðûþ¸¹, ¢ªþ ýºöýð "°ø¨þúð ¨ð÷òõ¨ýºªð ÿ¨þó¨ðüüð
ñøñûøþªõ¢ýþóþ ¸ª¨þøªõû¹¸ªòð"[11], ª¨õñºõª¸ ýõ "úþÿõõ¢ývõ
ð¸¸øóýþòðýø, ð óøóðýª¸úøõ ¨ð¸¿þôv, ¸þ¸ªðòû¦•øõ ÿþ ÿ¨øüõ¨ýþù þ¡õýúõ
38 üûý. ¨ºñûõù. Tþþñ•õ ýð ¸·õ÷ôõ óþ¸ÿþô¸ªòþòðû ªþý ýð¸ªþ•ø¿ ¿þ÷õò
ñøñûøþªõ¢ýþóþ ôõûð, ¿þ¨þ°þ ¢ºò¸ªòº¦•ø¿, ¢ªþ ¸ðüþõ ý𸺕ýþõ, ø þªûø¢ýþ
þ¸þ÷ýð¦•ø¿ ¸òþ¦ þªòõª¸ªòõýýþ¸ª¹ ÷ð õóþ ¸ºô¹ñº. -õûõóðªv ÿþýøüðûø, ¢ªþ ò ¸øûº
ûþöøò°õù¸ ò ¸ª¨ðýõ ¸øªºð¡øø ø¿ ¨õ°õýø ÿþ ¸ºªø ýõ øüõ¦ª ýø ôû
úþóþ þñ÷ðªõû¹ýþù ¸øûv. Tõü ýõ üõýõõ ÿ¨ø
þñ¸ºöôõýøø
ø ÿ¨øýªøø ¨õ÷þû¦¡øù ÿþ ÿ¨øý¡øÿøðû¹ývü
òþÿ¨þ¸ðü ¸·õ÷ô òv¨ðñðªvòðû úðú ñv óþ¸ºô𨸪òõýýº¦ ªþ¢úº ÷¨õýø,
þª ø ýõ ÿþôú¨õÿûõýýº¦ ýø òû𸪹¦, ýø ôõý¹óðüø. ¦þ ¸ûþòðü þôýþóþ ø÷
¨ºúþòþôøªõûõù ¸·õ÷ôð, ¦. ¦. +þóôðýþòð, òvôòøýºªvõ ª¨õñþòðýø ÿþûøªø¢õ¸úþóþ
ð¨ðúªõ¨ð ñvûø òv¨ðöõýv ò "øôõðû¹ýþ úþ¨¨õúªýþù ø ¢ø¸ªþ ôõûþòþù
¯þ¨üõ".
+¨õ÷òv¢ðùýþ
òðöývü ÿ¨õô¸ªðòûõª¸ ÿ¨øýªøõ "¦õ÷þû¦¡øø ÿþ òþÿ¨þ¸ðü þ
ÿ¨øý¡øÿð¿ ø þ¸ýþòð¿ þ¨óðýø÷ð¡øø ñøñûøþªõ¢ýþóþ ôõûð ÷õü¸úøüø ø óþ¨þô¸úøüø
þ¨óðýðüø üõ¸ªýþóþ ¸ðüþºÿ¨ðòûõýø"[12]. T ¤ªþü ôþúºüõýªõ òÿõ¨òvõ ò
þªõ¢õ¸ªòõýýþü ñøñûøþªõúþòõôõýøø ¢õªúþ ¸¯þ¨üºûø¨þòðýv óûºñþúþ ôõüþú¨ðªø¢ývõ ÿþ
òþõüº ¸þôõ¨öðýø¦ º¸ªðýþòúø: þñ•õ¸ªòõýývù ¿ð¨ðúªõ¨ ñøñûøþªõ¢ýþóþ ôõûð,
þñ•õôþ¸ªºÿýþ¸ª¹ ñøñûøþªõú, ÿþûýþõ ø ¨ðòýþüõ¨ýþõ ñøñûøþªõ¢ýþõ þñ¸ûºöøòðýøõ.
-¨ºóøü òðöývü, ôõù¸ªòøªõû¹ýþ úð¨ôøýðû¹ývü ôû ò¸õù ÿ¨þó¨ðüüv ¸·õ÷ôð ñvû
òþÿ¨þ¸ þ ñøñûøþªõ¢ýþü ÿõ¨¸þýðûõ. L¢øªvòð, ¢ªþ ø ¸õóþôý þý ýõ
ª¨ðªøû ¸òþõù ðúªºðû¹ýþ¸ªø, þ¸ªðýþòøü¸ ýð ýõü ÿþô¨þñýõõ.
+¸ýþòývõ
ð¸ÿõúªv ÿ¨þñûõüv ñvûø ø÷ûþöõýv ò þñ¸ªþªõû¹ýþ ¨ð÷¨ðñþªðýýv¿ ôþúûðôð¿ L. ¦.
Tþùýø¢ - Týþöõý¡úþóþ, T. -. ¦ð¸ûþò¸úþóþ, ¦. L. ¦ºñøý¸úþóþ, ð ªðúöõ ò
þ¸ªðòûõýýv¿ +ñ•õ¸ªòþü ñøñûøþªõúþòõôõýø "¦ðÿø¸úø ÿþ òþÿ¨þ¸º þ üõ¨ð¿,
ýõþñ¿þôøüv¿ ôû ºûº¢°õýø ÿþ¸ªðýþòúø ñøñûøþªõ¢ýþóþ ñõûð ò
ðúðôõüø¢õ¸úø¿ ñøñûøþªõúð¿". ¦ðôð¢ø, úþªþ¨võ ¸ªðòøûø¸¹ ýð ¸·õ÷ôõ, üþöýþ
¯þ¨üºûø¨þò𪹠¸ûõôº¦•øü þñ¨ð÷þü:
-
·õ÷ô ôþûöõý ñvû ôþúð÷𪹠¸ðüþ¸ªþªõû¹ýþ¸ª¹ ñøñûøþªõ¢ýþù ÿ¨þ¯õ¸¸øø, ò ¤ªþü
õóþ º¢ð¸ªýøúø òøôõûø ÷ðûþó ø óð¨ðýªøø ÿ¨ø÷ýðýø þñ•õ¸ªòþü ø¸ªøýýþù
þ¡øðû¹ýþù ¨þûø ñøñûøþªõúð¨;
-
ø¸¿þô ø÷ ¤ªþóþ, ýõþñ¿þôøüþ ñvûþ þñþ¸ýþò𪹠òðöýþ¸ª¹ ¸ÿõ¡øðû¹ýþù
ÿþôóþªþòúø ñøñûøþªõ¢ýþóþ ÿõ¨¸þýðûð ø þÿ¨õôõûøª þÿªøüðû¹ývõ òð¨øðýªv þ¨óðýø÷ð¡øø
þñº¢õýø ñøñûøþªõúð¨õù.
Tòþõþñ¨ð÷ýþù
"ôõúûð¨ð¡øõù" ÿþ ¤ªþüº òþÿ¨þ¸º ¸ªðû ôþúûðô ñøñûøþªõúð¨
Lüÿõ¨ðªþ¨¸úþù Tþõýýþ-¦õôø¡øý¸úþù Lúðôõüøø L. ¦. Tþùýø¢-Týþöõý¡úþóþ
"+øñûøþªõ¢ýþõ ôõûþ úðú þ¸þñð ¸ðüþ¸ªþªõû¹ýð ¸ÿõ¡øðû¹ýþ¸ª¹
ø ñøñûøþªõúð¨ø úðú þñþ¸þñûõýýð ó¨ºÿÿð ò ¨ôº ô¨ºóø¿
ÿõ¡øðûø¸ªþò", úþªþ¨vù ýõ ¸ûº¢ðùýþ
ñvû ÷ð¸ûº°ðý ýð ªþ¨öõ¸ªòõýýþü ÷ð¸õôðýøø ò ôõý¹ þªú¨vªø ¸·õ÷ôð.[13].
Tª¨ð¸ªýþ,
ø¸ÿþûýõýýþü óþ¨õ¢ø ø þôýþò¨õüõýýþ óþ¨ôþ¸ªø ÷ð ñøñûøþªõ¢ýº¦ ÿ¨þ¯õ¸¸ø¦
òv¸ªºÿûõýøø L. ¦. Tþùýø¢-Týþöõý¡úøù, þªüõ¢ðû, ¢ªþ "
"øôõ" þ ñøñûøþªõúþòõôõýøø úðú þ¸þñþù ¸ðüþ¸ªþªõû¹ýþù
ÿõ¡øðû¹ýþ¸ªø ýõ ªþû¹úþ ýõ ÿ¨þýøúûð ò ¸þ÷ýðýøõ °ø¨þúø¿ üð¸¸, ýþ þýð ýõ
ò¸ª¨õ¢ðõª ôðöõ ÿþûýþóþ ¸þ¢ºò¸ªòø ¸¨õôø <...> ûø¡, úþªþ¨võ
<...> ¨ºúþòþôª ÿþ¸ªðýþòúþù ñøñûøþªõ¢ýþóþ ôõûð" (+.2. T.15).
¦¨ø¢øý𠤪þóþ ú¨þõª¸ ò ªþü, ¢ªþ ñøñûøþªõ¢ýº¦ ¨ðñþªº ¸¢øªð¦ª ÿþ
ÿ¨õøüº•õ¸ªòº üõ¿ðýø¢õ¸úþù ø ÿþªþüº ôþ¸ªºÿýþù ôû ÿþýøüðýø úðöôþóþ
÷ô¨ðòþüv¸û•õóþ ¢õûþòõúð. ¦þ¸ûõô¸ªòø ýõÿ¨ø÷ýðýø ÷ð ñøñûøþªõ¢ývü
ôõûþü ÿ¨ðòð ýð þ¸þñº¦ ¸ÿõ¡øðû¹ýþ¸ª¹ þ¢õý¹ ÿõ¢ðû¹ýv. +ª¸¦ôð ø ýð÷ýð¢õýøõ ýð
ñøñûøþªõ¢ývõ ôþûöýþ¸ªø ýõ¸òõôº•ø¿ ò ñøñûøþªõ¢ýþù ¨ðñþªõ, ð øýþóôð ø ÿ¨þ¸ªþ
ÿþûºó¨ðüþªýv¿ û¦ôõù, ø þª¸ºª¸ªòøõ ¸ÿõ¡øðû¹ýþù ñøñûøþªõ¢ýþù ÿþôóþªþòúø, ø
ýø•õý¸úøõ ¨ð÷üõ¨v òþ÷ýðó¨ðöôõýøù ÷𠪨ºô ñøñûøþªõúð¨, ø, ò úþýõ¢ýþü
øªþóõ, ñõô¸ªòõýýþõ ÿþûþöõýøõ ñøñûøþªõú. +ý ÿþ¸ûõôþòðªõû¹ýþ ÿ¨þòþôøû üv¸û¹ þ
ªþü, ¢ªþ "...ñøñûøþªõ¢ýþõ ôõûþ øüõõª ¸òþø ¸þñ¸ªòõýývõ ÷ðôð¢ø, ¸òþø
ðüþ¸ªþªõû¹ývõ üõªþôv ôû ø¿ òvÿþûýõýø, ¢ªþ þýþ ¨ð¸ÿþûðóðõª
¡õûvü ¨ôþü ¸òþõþñ¨ð÷ýv¿ ªõ¿ýø¢õ¸úø¿ ÿ¨øõüþò <...>, ò÷ðøüýþ
ÿõ¨õÿûõªð¦•ø¿¸ ø ôþÿþûý¦•ø¿ ô¨ºó ô¨ºóð, ýþ ¸ª¨þóþ þñ·õôøýõýýv¿
þôýþù þñ•õù ¨ºúþòþô•õù øôõõù <...> - ô𪹠òþ÷üþöýþ¸ª¹ ¢øªðªõû¦ ¸
ôþñ¸ªòþü ø ýðøñþûõõ ¡õûõ¸þþñ¨ð÷ýþ ÿþû¹÷þò𪹸 úýøöývüø ñþó𪸪òðüø"
(+. 2. T.16). ¦þ ¸ºªø, ò õóþ ôþúûðôõ ¢õªúþ þÿ¨õôõûõýv ÿ¨ø÷ýðúø
ðüþ¸ªþªõû¹ýþ¸ªø ñøñûøþªõ¢ýþù ÿ¨þ¯õ¸¸øø:
-
ýðûø¢øõ õôøýþù ¡õûø ("þñ•õù ¨ºúþòþô•õù øôõø") ø ¸ÿõ¡ø¯ø¢õ¸úø¿
÷ðôð¢;
-
ýðûø¢øõ þ¸þñv¿ üõªþôþò ø ¸òþõþñ¨ð÷ýv¿ ªõ¿ýø¢õ¸úø¿ ÿ¨øõüþò ò ôõªõû¹ýþ¸ªø
ñøñûøþªõú.
¦¨ø÷ýðýøõ
¤ªø¿ ð¨óºüõýªþò ÿþôòþôøûþ ú þ¸þ÷ýðýø¦ ýõþñ¿þôøüþ¸ªø ÿûðýþüõ¨ýþù
ôõªõû¹ýþ¸ªø ò þñûð¸ªø ÿþôóþªþòúø ñøñûøþªõ¢ýv¿ úðô¨þò.
+óþ
ÿ¨øý¡øÿøðû¹ývõ òvòþôv ÿþûº¢øûø ÿþôôõ¨öúº ø ôðû¹ýõù°õõ ¨ð÷òøªøõ ò
òv¸ªºÿûõýø¿ ô¨ºóø¿ º¢ð¸ªýøúþò ¸·õ÷ôð.
+øñûøþªõúð¨¹
Lüÿõ¨ðªþ¨¸úþù =øúþûðõò¸úþù Tþõýýþù Lúðôõüøø T. -. ¦ð¸ûþò¸úøù òv¸úð÷ðû üýõýøõ,
ªþ "¯þ¨üºûø¨þòúð, úþªþ¨º¦ ôðû ò ôþúûðôõ ¸òþõü L. ¦.
Tþùýø¢-Týþöõý¡úøù, ª¨õñºõª ¸º•õ¸ªòõýýþù ÿþÿ¨ðòúø: ñøñûøþªõúð¨ø ýõ ªþû¹úþ
þ¸þñð ÿ¨þ¯õ¸¸ø, ýþ ÿ¨þ¯õ¸¸ø "º¢õýð" (+.2. T.
123).
Tþòõ¨°ð
þþªòõª¸ªòº¦•øù ø¸ªþ¨ø¢õ¸úøù ¤ú¸úº¨¸, T. -. ¦ð¸ûþò¸úøù þªüõ¢ðû, ¢ªþ ò
ýð¢ðûõ
19 òõúð ò ñøñûøþªõ¢ýþü ôõûõ óþ¸ÿþô¸ªòþòðû ªøÿ
"ñøñûøþªõúð¨-º¢õýþóþ". -ðû¹ýõù°õõ ¨ð÷òøªøõ ñøñûøþªõ¢ýþù
ÿ¨ðúªøúø ª¨õñþòðûþ ¢ø¸ªþ ¸ÿõ¡øðû¹ýv¿ ªõ¿ýø¢õ¸úø¿ ÿ¨þñûõü. =ð ¸üõýº
ñøñûøþªõúð¨¦-ºýøòõ¨¸ðûº, ÿþ ¸òþøü ÷ýðýøü ø ú¨ºóº òvÿþûýõüv¿
þñ÷ðýýþ¸ªõù, ÿ¨ø°õû ñøñûøþªõúð¨¹-ªõ¿ýøú. ¦¨õþñûðôðýøõ ò ¨þ¸¸øù¸úø¿
ñøñûøþªõúð¿ ýð¢ðûð 20 òõú𠤪þóþ ªøÿð ñøñûøþªõúð¨õù õ¸ª¹ ýõ ¢ªþ øýþõ, ÿþ üýõýø¦
T. -. ¦ð¸ûþò¸úþóþ, úðú "þªóþûþ¸úø "¤ÿþ¿ø ÷ð¸øû¹
ªõ¿ýøúø"". -ø¯¯õ¨õý¡øð¡ø ñøñûøþªõ¢ýþù ¨ðñþªv ø òþ÷¨þöôõýø
õýþóþ ÷òðýø ñøñûøþªõúð¨ òû¦ª¸ "òþÿ¨þ¸þü
õóþôý°ýõóþ ôý ôû ðúðôõüø¢õ¸úø¿ ñøñûøþªõú ¦ðÿðôð ø òþÿ¨þ¸ð
÷ðòª¨ð°ýõóþ ôý ôû ¨º¸¸úø¿ ñøñûøþªõú" (+.1. T.99).
"L¢õývù
ñøñûøþªõúð¨¹" ýð¢ðûð -- ò.,- ÿþô¢õ¨úøòðû ôþúûðô¢øú,- ýõ ÿþ¿þö ýð ¸òþõóþ
ÿ¨õô°õ¸ªòõýýøú𠸪þûõªýõù ôðòýþ¸ªø. +ªûø¢øõ ÷ðúû¦¢ðõª¸, óþòþ¨
þò¨õüõýývü ÷vúþü, ò ñþû¹°õù ðúªøòýþ¸ªø ñøñûøþªõúð¨, º¸øûõýøø
ªòþ¨¢õ¸úþóþ ýð¢ðûð ò õóþ ¨ðñþªõ. =õ ÿ¨þªøòþÿþ¸ªðòû ôòõ ¸ªþ¨þýv
ñøñûøþªõ¢ýþù ôõªõû¹ýþ¸ªø - ªõ¿ýø¢õ¸úº¦ ø ñøñûøþó¨ð¯ø¢õ¸úº¦, - T. -.
¦ð¸ûþò¸úøù ÿ¨ø÷vòðû ú ÿþø¸úº þÿªøüðû¹ýv¿ ÿºªõù ø¿ ¸þ¢õªðýø.
+¸ûø
ôþúûðôv L. ¦. Tþùýø¢-Týþöõý¡úþóþ ø T. -. ¦ð¸ûþò¸úþóþ øüõûø þñþñ•ð¦•øù
ð¨ðúªõ¨ ø ÷ðª¨ðóøòðûø ÿ¨øý¡øÿøðû¹ývõ ÿ¨þñûõüv, ªþ ÿþôóþªþòûõýýð
+ñ•õ¸ªòþü ñøñûøþªõúþòõôõýø "¦ðÿø¸úð ÿþ òþÿ¨þ¸º þ üõ¨ð¿, ýõþñ¿þôøüv¿
ôû ºûº¢°õýø ÿþ¸ªðýþòúø ñøñûøþªõ¢ýþóþ ôõûð ò ðúðôõüø¢õ¸úø¿
ñøñûøþªõúð¿", ¸þôõ¨öðûð üýþöõ¸ªòþ úþýú¨õªýv¿ ø þ¢õý¹ úþý¸ª¨ºúªøòýv¿
ÿ¨õôûþöõýøù.
"-û
ªþóþ, ¢ªþñv ÿþ¸ªðòøª¹ ðúðôõüø¢õ¸úøõ ñøñûøþªõúø ýð ôþûöýº¦ òv¸þªº, úþý¸ªðªø¨þòðûþ¸¹
ò ¤ªþü ôþúºüõýªõ, - ýõþñ¿þôøüþ ºûº¢°øª¹ º¸ûþòø ñøñûøþªõ¢ýþù ¸ûºöñv ø, ò
ò÷ø ¸ ¸øü, ÿþûº¢øª¹ òþ÷üþöýþ¸ª¹ ª¨õñþò𪹠þª úðýôøôðªþò ý𠤪ø ôþûöýþ¸ªø
þþªòõª¸ªòº¦•õù ÿþôóþªþòúø. +ª¸¦ôð ¸ðüð ¸þñþù òvªõúðõª ýõþñ¿þôøüþ¸ª¹ ôðª¹
ûø¡ðü, öõûð¦•øü ¸ûºöøª¹ ò ðúðôõüø¢õ¸úø¿ ñøñûøþªõúð¿, òþ÷üþöýþ¸ª¹ ÿþûº¢øª¹ úðú
ªõþ¨õªø¢õ¸úº¦, ªðú ø ÿ¨ðúªø¢õ¸úº¦ ÿþôóþªþòúº ò ¤ªþù þñûð¸ªø" (+.1. T.74).
T
úð¢õ¸ªòõ þÿªøüðû¹ýþóþ ÿºªø ªõþ¨õªø¢õ¸úþù ÿþôóþªþòúø ñøñûøþªõ¢ýv¿ úðô¨þò ò
"¦ðÿø¸úõ..." ÿ¨õôº¸üðª¨øòðûþ¸¹ º¢¨õöôõýøõ úð¯õô¨
ñøñûøþªõúþòõôõýø ÿ¨ø ºýøòõ¨¸øªõªð¿. ¦þ ÿþòþôº ¸þôõ¨öðýø
ÿ¨þ¯õ¸¸øþýðû¹ýþóþ þñº¢õýø ñºôº•ø¿ ñøñûøþªõúð¨õù ñvûþ ¸úð÷ðýþ ¸ûõôº¦•õõ:
"¦ðú ýõþñ¿þôøüþ ôû ÿ¨ðòøû¹ýþù ÿþ¸ªðýþòúø ñøñûøþªõ¢ýþóþ ôõûð
ªõþ¨õªø¢õ¸úþõ ø÷º¢õýøõ ñøñûøþªõúþòõôõýø... ªðú öõ ªþ¢ýþ ýõþñ¿þôøüþ...
òòõôõýøõ ñøñûøþó¨ð¯øø ò úº¨¸ ºýøòõ¨¸øªõª¸úþóþ þñ¨ð÷þòðýø, ¸
þñ÷ðªõû¹¸ªòþü ø÷º¢õýø ¤ªþóþ ÿ¨õôüõªð ôû ªõ¿ ûø¡, úþªþ¨võ
óþªþòª¸ ú ñøñûøþªõ¢ýþù ¸ûºöñõ. =õ üþöõª ÿþôûõö𪹠ýøúðúþüº ¸þüýõýø¦
ýõþñ¿þôøüþ¸ª¹ ò¸õ¸ªþ¨þýýõóþ ÷ýðúþü¸ªòð ¸ º¢õýøõü þ úýøóõ, õõ ø¸ªþ¨øõù, ø¸ªþ¨øõù
úýøóþÿõ¢ðªðýø ø ÿø¸¹üð, úýøöýþù ªþ¨óþòûõù, ¸ ûøªõ¨ðªº¨þù [ÿþ]
ñøñûøþó¨ð¯øø... Tþû¹úþ ¸ òòõôõýøõü ñøñûøþó¨ð¯øø ò úº¨¸ ºýøòõ¨¸øªõª¸úþóþ
ÿ¨õÿþôðòðýø üþöõª òøª¹¸ ôû ñøñûøþªõ¢ýþóþ ÿõ¨¸þýðûð òþ÷üþöýþ¸ª¹
þ¸ýþòðªõû¹ýþù ÿþôóþªþòúø ò þñûð¸ªø ÷ýðýø, ñõ÷º¸ûþòýþ ýõþñ¿þôøüþóþ
ôû õóþ ôõªõû¹ýþ¸ªø" (+.1. T.75). ¦¨øôðòð ñþû¹°þõ
÷ýð¢õýøõ ªõþ¨õªø¢õ¸úþù ÿþôóþªþòúõ ñøñûøþªõúð¨õù, ¸þ¸ªðòøªõûø
"¦ðÿø¸þú..." ýõ ºüðûûø ø ¨þûø ÿ¨ðúªø¢õ¸úø¿ ýðòvúþò. T º¢õªþü
þÿvªð ÷ðÿðôýþõò¨þÿõù¸úø¿ ñøñûøþªõú ñvûð
ÿ¨õôûþöõýð ¯þ¨üð ¸þþªòõª¸ªòº¦•õù ¸ªðöø¨þòúø. -û ÿ¨þ¿þöôõýø õõ ò
ú¨ºÿýõù°ø¿ ñøñûøþªõúð¿ ÿ¨õôÿþûðóðûþ¸¹ ôþÿº¸ú𪹠ûø¡, øüõ¦•ø¿ òv¸°õõ
þñ¨ð÷þòðýøõ, ø ¸ªºôõýªþò òvÿº¸úýv¿ úº¨¸þò. Tþ ò¨õü ÿ¨ðúªøúø þýø ôþûöýv
ñvûø ÿþ÷ýðúþüøª¹¸ ¸ úðöôvü º¢ð¸ªúþü ñøñûøþªõ¢ýþù ¨ðñþªv, þÿ¨õôõûõýývü
þñ¨ð÷þü ÿ¨þòøª¹ ¸òþø ¸ÿþ¸þñýþ¸ªø.
-¨ºóøü
òðöývü º¸ûþòøõü º¸ÿõ°ýþù úðô¨þòþù ÿþûøªøúø, ÿþ üýõýø¦ ðòªþ¨þò
"¦ðÿø¸úø...", ôþûöõý ¸ªðª¹ ýþòvù ÿþ¨ôþú ÷ðüõ•õýø
ñøñûøþªõ¢ýv¿ ôþûöýþ¸ªõù. -û ¤ªþóþ +ñ•õ¸ªòþ ñøñûøþªõúþòõôõýø ¸¢øªðûþ
öõûðªõû¹ývü òòõôõýøõ þ¸þñþóþ ø¸ÿvªðýø. ¦þ ¸º•õ¸ªòº, ¿ð¨ðúªõ¨ ¤ªþóþ
ø¸ÿvªðýø ¸òøôõªõû¹¸ªòºõª þ ª¨õñþòðýø¿, úþªþ¨võ ôþûöýv
ÿ¨õô·òûª¹¸ ú ñøñûøþªõ¢ývü ¨ðñþªýøúðü ¨ð÷ýþóþ º¨þòý.
-û
ñøñûøþªõúð¨õù ÿ¨ø÷ýðòðûþ¸¹ öõûðªõû¹ývü: ýðûø¢øõ òv¸°õóþ þñ¨ð÷þòðýø,
òøôõªõû¹¸ªòþ þ ¸ôð¢õ ¤ú÷ðüõýð ÿþ ñøñûøþªõúþòõôõýø¦ ø ñøñûøþó¨ð¯øø ø þ
ÿ¨þ¿þöôõýøø óþôø¢ýþóþ ¸ªðöð ò þôýþù ø÷ ðúðôõüø¢õ¸úø¿ ñøñûøþªõú. T ¿þôõ
ø¸ÿvªðýø ÿ¨þòõ¨ûø¸¹ ÷ýðýø øýþ¸ª¨ðýýv¿ ÷vúþò, ÷ýðúþü¸ªòþ
¨ð÷ûø¢ývüø ¸ø¸ªõüðüø ¨ð÷üõ•õýø úýøó, ¸ ÿ¨þ¡õ¸¸ðüø úðªðûþóø÷ð¡øø ø
üõýøõ ÿþû¹÷þò𪹸 ¨ð÷ûø¢ývüø ñøñûøþó¨ð¯ø¢õ¸úøüø üðªõ¨øðûðüø. ¦õûð¦•øõ
÷ðýª¹ ýø÷°øõ °ªðªývõ ôþûöýþ¸ªø ò ñøñûøþªõúð¿ ôþûöýv øüõª¹ úðú üøýøüºü
òøôõªõû¹¸ªòþ þñ þúþý¢ðýøø
óþ¨þô¸úþóþ
øûø•ð, ºüõª¹ ¢øªðª¹ ýð÷òðýø úýøó ýð ûðªøý¸úþü ø ýõüõ¡úþü ÷vúð¿ ø
þñûðô𪹠ýõúþªþ¨vüø ýðòvúðüø ÿ¨ðúªø¢õ¸úþóþ ¿ð¨ðúªõ¨ð, ýõþñ¿þôøüvüø ôû
¨ðñþªv ò ñøñûøþªõúõ.
T¸õ
¤ªø üõ¨v üþóûø ñv ¸º•õ¸ªòõýýþ ÿþòûøª¹ ýð ¸þ¸ªþýøõ ñøñûøþªõ¢ýþóþ
ôõûð ªþû¹úþ ÿ¨ø ôòº¿ ýõÿ¨õüõýýv¿ º¸ûþòø¿:
-
ÿ¨õôþ¸ªðòûõýøø ¸òþñþôv ø ¸ðüþ¸ªþªõû¹ýþ¸ªø ò ºÿ¨ðòûõýøø ñøñûøþªõúþù;
-
"õ¸ûø üðªõ¨øðû¹ýþõ ÿþûþöõýøõ ¸ûºöð•ø¿ ò ñøñûøþªõúð¿ ñºôõª ªðúþòþ, ¢ªþ ûø¡ð
òv¸°øü þñ¨ð÷þòðýøõü ýõ ªþû¹úþ ñºôºª þ¿þªýþ ÿþ¸ªºÿ𪹠ýð ñøñûøþªõ¢ýº¦ ¸ûºöñº,
ýþ ø ñºôºª óþªþòøª¹¸ ú ýõù" (+.1. T.76).
L¢øªvòð
ñþû¹°þõ ÷ýð¢õýøõ ¤ªþóþ ôþúºüõýªð, ñvûþ ¨õ°õýþ ÷ð¸ûº°ðª¹ ýð ÷ð¸õôðýøø ¸·õ÷ôð
"¦ðÿø¸úº..." ÿþ ¢ð¸ªü ø òõ¸ªø þñ¸ºöôõýøõ ÿþ úðöôþüº þªôõû¹ýþüº
ÿºýúªº. =ðøñþûõõ þ¸ª¨ð ôø¸úº¸¸ø ¨ð÷òõ¨ýºû𸹠ÿþ ÿþòþôº ¯þ¨ü
þñº¢õýø ñøñûøþªõ¢ýþóþ ÿõ¨¸þýðûð. +𸪹 òv¸ªºÿðò°ø¿ ¨ðªþòðûð ÷𠺢¨õöôõýøõ
úð¯õô¨ ñøñûøþªõúþòõôõýø ø ñøñûøþó¨ð¯øø ÿ¨ø ºýøòõ¨¸øªõªð¿, ô¨ºóøõ þªôðòðûø
ÿ¨õôÿþ¢ªõýøõ úº¨¸þòþù ¸ø¸ªõüõ ÿþôóþªþòúø. Lðúªø¢õ¸úø ¤ªþ ñvûð ÿþûõüøúð ýõ
ªþû¹úþ þ ¯þ¨üð¿, ¸úþû¹úþ þ ¸þôõ¨öðýøø ø º¨þòýõ þñº¢õýø. Tªþ¨þýýøúø ºýøòõ¨¸øªõª¸úþù
ÿþôóþªþòúø ñøñûøþªõúð¨õù þª¸ªðøòðûø øôõðû °ø¨þúþ þñ¨ð÷þòðýýþóþ
ñøñûøþªõúð¨-ºýøòõ¨¸ðûð. L¿ þÿÿþýõýªv þ¸þñvù ðú¡õýª ôõûðûø ýð ¸þñ¸ªòõýýþ
ÿ¨þ¯õ¸¸øþýðû¹ýþõ þñº¢õýøõ, þñþ¸ýþòvòðûø ¡õûõ¸þþñ¨ð÷ýþ¸ª¹ ñøñûøþªõ¢ýv¿ úº¨¸þò
¨ð÷ûø¢ýþù ÿ¨þôþûöøªõû¹ýþ¸ªø þñº¢õýø.
Tªþ¨þýýøúø
ÿõ¨òþù ªþ¢úø ÷¨õýø (L. ¦. Tþùýø¢-Týþöõý¡úøù, ¦. L. ¦ºñøý¸úøù,
T.-.+¨¦¿ðªþò, =.T.Tð¯¨þýõõò ø ô¨.) ø¸¿þôøûø ø÷ ªþóþ, ¢ªþ þñ¨ð÷þòðªõû¹ývù
¨þòõý¹ ñøñûøþªõúð¨õù ýõòv¸þú, ð ñøñûøþªõ¢ýð ¨ðñþªð ª¨õñºõª °ø¨þúþóþ
ú¨ºóþ÷þ¨ð, ò øôõðûõ - ¤ý¡øúûþÿõôø¢õ¸úþóþ þñ¨ð÷þòðýø. "=ðôõöôv ýð
òþ÷üþöýþ¸ª¹ ÿþûº¢õýø ¤ý¡øúûþÿõôø¢õ¸úþù ÿþôóþªþòúø ýð ñøñûøþªõ¢ýv¿ úº¨¸ð¿
þòõ¨°õýýþ ýõ¸ñvªþ¢ýv <...>, - þªüõ¢ðû T. -. +¨¦¿ðªþò. - ¦¨þüõ ÿþûº÷ýðýøù
, úº¨¸v ò ¤ªþü þªýþ°õýøø ýø¢õóþ ýõ ôðôºª. T ô¨ºóþù ¸ªþ¨þýv, ûø¡þ, ÿþûº¢øò°õõ
òv¸°õõ þñ¨ð÷þòðýøõ, <...> ñºôõª ò ¸þ¸ªþýøø ñv¸ª¨þ
þ¨øõýªø¨þò𪹸 ò òþÿ¨þ¸ð¿ ñøñûøþªõúþòõôõýø, ÿ¨þ¸ûº°ðò ¸ÿõ¡øðû¹ývù
ôþÿþûýøªõû¹ývù úº¨¸. <...> Tð ¤ý¡øúûþÿõôø¢ýþ¸ª¹, úþªþ¨ð ò ø÷òõ¸ªýv¿ ó¨ðýø¡ð¿
ôõù¸ªòøªõû¹ýþ ýºöýð ñøñûøþªõúð¨¦, ÿ¨øþñ¨õªðõª¸ øü ÿþ¸ªõÿõýýþ, ò ÿ¨þ¡õ¸¸õ
üýþóþûõªýõù ¨ðñþªv ò ñøñûøþªõúõ. ¦ý¡øúûþÿõôø¢ýþ¸ª¹ öõ ò °ø¨þúþü ¸üv¸ûõ ÿþ
ývýõ°ýøü ò¨õüõýðü ÿþ¢ªø ¢ªþ ýõòþ÷üþöýð, ò¸ûõô¸ªòøõ úþûþ¸¸ðû¹ýþóþ ¨ð÷òøªø
ýðºú".(+.1. T.63)
L.
¦. Tþùýø¢-Týþöõý¡úøù ÿþô¢õ¨úøòðû ýõþñ¿þôøüþ¸ª¹ º¢¨õöôõýø úð¯õô¨
øüõýýþ ÿ¨ø ºýøòõ¨¸øªõªð¿, "øñþ ªþû¹úþ ºýøòõ¨¸øªõª¸úð úð¯õô¨ð ñºôõª
øüõª¹ ôþ¸ªðªþ¢ývù ðòªþ¨øªõª"(+.1. T.60).
¦¨øòõ¨öõý¡v
ÿ¨þ¯õ¸¸øþýðû¹ýþóþ þñº¢õýø (+. =. -þñ¨öøý¸úøù, T. -. ¦ð¸ûþò¸úøù, L.L.
¦ðûø°õò¸úøù ø ô¨.) þªüõ¢ðûø, ¢ªþ ýõ ¸º•õ¸ªòºõª "òv¸°õóþ þñ•õóþ þñ¨ð÷þòðýø". Lýøòõ¨¸øªõª ¸
õóþ ¯ðúºû¹ªõªðüø - ¤ªþ ÿþ ¸º•õ¸ªòº ¢õªv¨õ ¸ÿõ¡øðû¹ýv¿ °úþûv, ø þúþý¢ðýøõ þôýþóþ
ø÷ ¯ðúºû¹ªõªþò ýõ õ¸ª¹ ÿþûº¢õýøõ ¤ý¡øúûþÿõôø¢õ¸úþóþ þñ¨ð÷þòðýø.
"Tþò¨õüõýýþüº
ñøñûøþªõúð¨¦, - ôþúð÷vòðû T .-.¦ð¸ûþò¸úøù, - ýºöýþ ýõ ªðú ýð÷vòðõüþõ
"þñ•õõ" , ýõ ¤ý¡øúûþÿõôø¢õ¸úþõ - ò¸õóþ ÿþýõüýþóº - þñ¨ð÷þòðýøõ , ýþ
þñ¨ð÷þòðýøõ ¸ª¨þóþ ýðº¢ýþõ , ÷ðüúýºªþõ , ÿþ ýõþñ¿þôøüþ¸ªø , ú¨ºóþü ªþû¹úþ
ýõúþªþ¨v¿ ýðº¢ýv¿ ôø¸¡øÿûøý .<...> Tþÿ¨þ¸ þ ýðº¢ýþù ÿþôóþªþòúõ
ñøñûøþªõúð¨õù , øüõýýþ òòøôº ýõþñ¿þôøüþ¸ªø ø¿ ýðº¢ýþù ¸ÿõ¡øðûø÷ð¡øø ,
ýõ¸þòüõ¸ªøü ¸ òþÿ¨þ¸þü þ ÿ¨þ¯õ¸¸øþýðû¹ýþù , ªõ¿ýø¢õ¸úþù ø¿ ÿþôóþªþòúõ"(+
.1 .T .63) .
T
.- .¦ð¸ûþò¸úþóþ ÿþôôõ¨öðû L .L.
¦ðûø°õò¸úøù, ¸þ¸ûðò°øù¸ ýð þÿvª +õ¨üðýøø , óôõ ýðûø¡þ ýðº¢ýð
ÿõ¡øðûø÷ð¡ø ñøñûøþªõúð¨õù : "Tþ óûðòõ úðöôþóþ þªôõûð ºýøòõ¨¸øªõª¸úþù ñøñûøþªõúø ¸ªþøª þ¸þñvù
ÿõ¡øðûø÷ø¨þòðò°øù¸ ò ¤ªþù þñûð¸ªø ýðºú ñøñûøþªõúð¨¹" (+ .1 .T .63)
.
T
þôõ þñ¸ºöôõýø ÿ¨õôûðóðûø¸¹ ¨ð÷ûø¢ývõ òð¨øðýªv þ¨óðýø÷ð¡øø úº¨¸þò: ôòº¿ ª¨õ¿-óþôø¢ývõ
úº¨¸v ÿ¨ø ýõúþªþ¨v¿ º¢õñýv¿ ÷ðòõôõýø¿ ; °úþûð ñøñûøþªõúþòõôõýø ÿ¨ø
þôýþù-ôòº¿ ûº¢°ø¿ ñøñûøþªõúð¿; ¸ðüþ¸ªþªõû¹ývõ ñøñûøþªõ¢ývõ úº¨¸v .
¦þ¸ûõôýõüº òþÿ¨þ¸º ñvûþ ºôõûõýþ þ¸þñþõ òýøüðýøõ .
=õòþ÷üþöýþ
, úðú ÿ¨õôÿþûðóðû T . - . ¦ð¸ûþò¸úøù , ÿ¨ø¸þõôøýøª¹ ñøñûøþªõ¢ývõ úº¨¸v ýø ú
þôýþüº ø÷ º¢õñýv¿ ÷ðòõôõýøù , ÿþ¸úþû¹úº ¸þôõ¨öðýøõ ø þñ•õþñ¨ð÷þòðªõû¹ýþù , ø
ÿõ¡øðû¹ýþù ÿþôóþªþòúø ýõ ¸þòÿðôðõª ýø ¸ þôýøü º¢õñývü ÷ðòõôõýøõü .
"<...> ¦¨ø¸þõôøýõýøõ úº¨¸þò øûø úð¯õô¨ ú úðúþüº-ûøñþ º¢¨õöôõýø¦
ÿõ¨õôðõª ¨ºúþòþô¸ªòþ ôõûþü ÿþôóþªþòúø ñøñûøþªõúð¨õù ò ¢ºöøõ , ýõÿþôóþªþòûõýývõ
, ø òõ¨ýõõ ò¸õóþ - ñõ÷º¢ð¸ªývõ ¨ºúø .<...> Tv¨ðñþªúð ñºôº•ø¿
ñøñûøþªõúð¨õù
ôþûöýð
ñvª¹ ôõûþü ¸ðüø¿ ñøñûøþªõúð¨õù: úº¨¸v ôþûöýv ñvª¹ ¸þòõ¨°õýýþ
ðüþ¸ªþªõû¹ýv" .(+.1.T. 62) .
¦þ¸ûõ
üýþóþ¢ð¸þòþù ôø¸úº¸¸øø ñþû¹°øý¸ªòþü óþûþ¸þò (28 ÿ¨þªøò 17) ¸õú¡ø
ðúðôõüø¢õ¸úø¿ ñøñûøþªõú ÿ¨øýûð
¨õ÷þû¦¡ø¦ þñ º¢¨õöôõýøø þ¸þñv¿ ñøñûøþªõ¢ýv¿ úº¨¸þò, þªüõªøò ýõþñ¿þôøüþ¸ª¹
þó¨ðýø¢õýø ø¿ ÿ¨þó¨ðüüv ø¸úû¦¢øªõû¹ýþ ¡øúûþü ¸ÿõ¡øðû¹ýv¿ ñøñûøþªõ¢ýv¿
ôø¸¡øÿûøý (ñõ÷ òúû¦¢õýø úðúø¿-ûøñþ þñ¨ð÷þòðªõû¹ýv¿ ÿ¨õôüõªþò).
Tðúþõ
ò¸õ¸ªþ¨þýýõõ, ôõªðû¹ýþõ þñ¸ºöôõýøõ òþÿ¨þ¸ð þ ñøñûøþªõ¢ýþü ÿõ¨¸þýðûõ ø
ÿ¨øýªøõ ÿþ ¤ªþüº ÿþòþôº úþýú¨õªýþù ¨õ÷þû¦¡øø øüõûþ ñþû¹°þõ ÷ýð¢õýøõ.
=õôð¨þü ò þôýþù ø÷ ¨õ¡õý÷øù ýð "T¨ºôv ..." ¸·õ÷ôð þªüõ¢ðûþ¸¹:
"Tðüvü þñ•øü ¨õ÷ºû¹ªðªþü ¸·õ÷ôð, - ¨õ÷ºû¹ªðªþü, úþªþ¨þüº ¸ºöôõýþ ñvª¹ ÷ðýõ¸õýýþüº
ò ¸ú¨øöðûø ¨º¸¸úþóþ ñøñûøþªõ¢ýþóþ ôõûð ,- òûõª¸ ñõ¸¸ÿþ¨ýþ
úðªõóþ¨ø¢õ¸úþõ ÿ¨þòþ÷óûð°õýøõ ñøñûøþªõ¢ýþóþ ôõûð þ¸þñþù º¢õýþù ÿ¨þ¯õ¸¸øõù".[14].
=ð
÷ð¸õôðýøø ¸õú¡øø þñ•õ¸ªòõýýv¿ ø ýð¨þôýv¿ ñøñûøþªõú ¨ð¸¸üðª¨øòðûø¸¹ òþÿ¨þ¸v
þ¨óðýø÷ð¡øø ñøñûøþªõ¢ýþóþ þñ¸ûºöøòðýø °ø¨þúø¿ ýð¨þôýv¿ üð¸¸, ÿþüþ•ø ¸þ
ªþ¨þýv óþ¨þô¸úø¿ ø ÷õüõû¹ýv¿ þ¨óðýþò ¸ðüþºÿ¨ðòûõýø, ÿ¨øý¡øÿv
úþüÿûõúªþòðýø. -þúûðô¢øúø úþý¸ªðªø¨þòðûø ýõºôþòûõªòþ¨øªõû¹ýþõ
þ¸ªþýøõ ø ÿûþ¿º¦ þ¨óðýø÷ð¡ø¦ ¸õªø
þñ•õôþ¸ªºÿýv¿ ñøñûøþªõú ÿþ ò¸õù ¦þ¸¸øø. ¦ð¨úøõ ¸ÿþ¨v òv÷òðû òþÿ¨þ¸ þ
ÿºª¿ ø¿ ¨ð÷òøªø. Tÿþ¨ òõû¸ ò ôòº¿ ýðÿ¨ðòûõýø¿.
Tªþ¨þýýøúø ÿõ¨òþóþ, òv¨ðöõýýþóþ ò ôþúûðôõ +ñ•õ¸ªòð ñøñûøþªõúþòõôõýø,
ýð¸ªðøòðûø ýð ýõþñ¿þôøüþ¸ªø °ø¨þúþ ¨ð÷òõ¨ýºª¹ þ¨óðýø÷ð¡ø¦ ñøñûøþªõ¢ýþóþ ôõûð ò
¦þ¸¸øø, ýõ þ¸ªðýðòûøò𸹠ÿ¨ø ¤ªþü ÿõ¨õô ¨ð¸¿þôðüø (þúþûþ 38 üûý. ¨ºñ.),
úþªþ¨võ ÿþª¨õñº¦ª¸ ø÷ óþ¸ºô𨸪òõýýv¿
ø ÷õü¸úø¿ ¸¨õô¸ªò. -¨ºóþõ ýðÿ¨ðòûõýøõ þª¸ªðøòðûø ÿ¨õô¸ªðòøªõûø
¦þ¸úþò¸úþóþ ø =øöõóþ¨þô¸úþóþ óºñõ¨ý¸úø¿ ÷õü¸ªò. +ýø ºúð÷vòðûø ý𠺪þÿø¢ýþ¸ª¹
ªðúþóþ ¨õ°õýø òþÿ¨þ¸ð ø ÿ¨õôûðóðûø ¸·õ÷ôº ¸ðýú¡øþýø¨þò𪹠ºÿ¨þ•õýývõ,
ñþûõõ ôõ°õòvõ ø ôþ¸ªºÿývõ ÿ¨þõúªv þ¨óðýø÷ð¡øø ñøñûøþªõ¢ýv¿ ¸õªõù. T·õ÷ô
ÿþôôõ¨öðû ÿõ¨òþõ ýðÿ¨ðòûõýøõ, ¢ªþ ñvûþ þª¨ðöõýþ ò õóþ øªþóþòv¿ ôþúºüõýªð¿.
¦
ø¸ûº òðöýõù°ø¿ ¨õ°õýøù ýõþñ¿þôøüþ ªðúöõ þªýõ¸ªø ÿ¨ø÷ýðýøõ ¨þûø þñ•õ¸ªòõýýþ¸ªø
ò ºÿ¨ðòûõýøø ñøñûøþªõúðüø ø ÿ¨øý¡øÿ ñõ¸ÿûðªýþ¸ªø ÿþû¹÷þòðýø øüø. T·õ÷ô
ÿþ¸ªðýþòøû ¨ð÷¨ðñþªðª¹ ¸ø¸ªõüðªø¢õ¸úøù ÿûðý ¨ð÷òøªø ¸õªø þñ•õôþ¸ªºÿýv¿
ñøñûøþªõú ôû Tðýúª-¦õªõ¨ñº¨óð, ¦þ¸úòv ø ô¨ºóø¿ ú¨ºÿýv¿ óþ¨þôþò, ð ªðúöõ
ÿþª¨õñþòðû þª óþ¨þô¸úø¿ ôºü ºòõûø¢øª¹ ð¸¸øóýþòðýø ýð ø¿ ¸þôõ¨öðýøõ.
+ñ¸ºöôðûø¸¹ òþÿ¨þ¸v úþüÿûõúªþòðýø ¯þýôþò þñ•õ¸ªòõýýv¿ ø ýð¨þôýv¿
ñøñûøþªõú. T ¨õúþüõýôð¡ø¿ ÷ðÿø¸ðýþ, ¢ªþ úðöôð ñøñûøþªõúð ôþûöýð
÷ðúû¦¢ðª¹ ò ¸õñõ ÿ¨þø÷òõôõýø ñõûûõª¨ø¸ªø¢õ¸úþóþ, ýðº¢ýþóþ ¿ð¨ðúªõ¨ð, ÿþ
ÿ¨øúûðôývü ÷ýðýøü ø ¨õûøóøþ÷ýþóþ ¸þôõ¨öðýø, ýð ûøªõ¨ðªº¨ýv¿
÷vúð¿ ªõ¿ ýð¡øþýðû¹ýþ¸ªõù, úþªþ¨võ ýð¸õû¦ª üõ¸ªýþ¸ª¹, þñ¸ûºöøòðõüº¦
ªþù øûø øýþù ñøñûøþªõúþù. ¦¨øþñ¨õªõýøõ úýøó ýþòõù°ø¿ ðòªþ¨þò, õ•õ ýõ
÷ðýò°ø¿ þÿ¨õôõûõýýþóþ üõ¸ªð ò ø¸ªþ¨øø ûøªõ¨ðªº¨v, ôþûöýþ ýð¿þôøª¹¸
ò ÷ðòø¸øüþ¸ªø þª ¸¨õô¸ªò. Lýþ¸ª¨ðýýº¦ ûøªõ¨ðªº¨º ýºöýþ òúû¦¢ðª¹ ò ¸þ¸ªðò ¯þýôð
ªþû¹úþ ûº¢°º¦ ø ò ¿þ¨þ°õü ÿõ¨õòþôõ.[15].
¦þ
¤ªøü ÷ðÿø¸ü üþöýþ ¸ºôøª¹ þ ªþü, ýð¸úþû¹úþ ÿ¨þôºüðýývü ø ûþóø¢ývü ñvûþ ò
ªþ ò¨õü úþüÿûõúªþòðýøõ ¯þýôþò þñ•õôþ¸ªºÿýv¿ ñøñûøþªõú.
6.
Lªþóø ÿõ¨òþóþ ò¸õ¨þ¸¸øù¸úþóþ ñøñûøþªõ¢ýþóþ ¸·õ÷ôð.
¦õ¨òvù
ò¸õ¨þ¸¸øù¸úøù ñøñûøþªõ¢ývù ¸·õ÷ô øüõû þó¨þüýþõ ÷ýð¢õýøõ. ¦ðú þªüõªøû ò ¸òþõü
òv¸ªºÿûõýøø þôøý ø÷ õóþ º¢ð¸ªýøúþò, +. +. Tõ¸õûþò¸úøù, ¡õû¹ ¸·õ÷ôð
þ¸ªþûð ò ªþü, "¢ªþñv ¸ýþ ¸¯þ¨üºûø¨þòðò ýð÷¨õò°º¦ ÿþª¨õñýþ¸ª¹
ò¨õüõýø, ÿþª¨õñýþ¸ª¹ ò ºôþòûõªòþ¨õýøø úºû¹ªº¨ýv¿ ÷ðÿ¨þ¸þò üð¸¸v ó¨ðüþªýþóþ
ýð¸õûõýø, - ºúð÷𪹠ÿ¨ðúªø¢õ¸úøõ ÿºªø ú õõ ¨ð÷¨õ°õýø¦" (+.1. T.
132). T ¤ªþù ÷ðôð¢õù ¸·õ÷ô ¸ÿ¨ðòøû¸.
+vûþ
ÿþûþöõýþ ýð¢ðûþ úþý¸þûøôð¡øø ñøñûøþªõú òþ ò¸õ¨þ¸¸øù¸úþü ü𸰪ðñõ. T·õ÷ô
òøû¸ ¨úøü ÿþúð÷ðªõûõü öø÷ýõ¸ÿþ¸þñýþ¸ªø +ñ•õ¸ªòð
ñøñûøþªõúþòõôõýø, ¸ÿþ¸þñ¸ªòþòðû ¨þ¸ªº õóþ ÿþÿºû¨ýþ¸ªø ø, ò úþýõ¢ýþü
øªþóõ, ¸vó¨ðû ÿþûþöøªõû¹ýº¦ ¨þû¹ ò ¸ªðýþòûõýøø ñøñûøþªõ¢ýv¿ úðô¨þò ò ¦þ¸¸øø.
+¨óðýø÷ð¡øþýýþ
·õ÷ô, úþýõ¢ýþ, ýõ ñvû øôõðûõý. +ñøûøõ ôþúûðôþò (þ¸þñõýýþ ýð ¸õú¡øø
þñ•õ¸ªòõýýv¿ ø ýð¨þôýv¿ ñøñûøþªõú) ÿ¨øòõûþ ú ªþüº, ¢ªþ üýþóøõ ð¸ÿõúªv ýõ ñvûø
ôþ¸ªðªþ¢ýþ óûºñþúþ ø ò¸õ¸ªþ¨þýýõ þñ¸ºöôõýv. ¦þ ¨ôº ôø¸úº¸¸øþýýv¿ òþÿ¨þ¸þò
ýõ ºôðûþ¸¹ ýðùªø þÿªøüðû¹ýþóþ ¨õ°õýø. Tª¨õüûõýøõ þ¿òðªøª¹ ò¸õ ýðñþûõò°õõ,
þþªòõª¸ªòõýýþ þª¨ð÷øª¹ ¤ªþ ò ¨õ÷þû¦¡ø¿ ¸úð÷ðûþ¸¹ ýð úð¢õ¸ªòõ ÿþ¸ûõôýø¿
(ôþ¸ªðªþ¢ýþ þñ¨ðªøª¹¸ ú ¨õ÷þû¦¡øü þ ÿ¨ðòþòþü ÿþûþöõýøø ñøñûøþªõú ø
þ
"=þ¨üðû¹ýþü
ÿûðýõ ÿþ¸ªðýþòúõ ñøñûøþªõ¢ýþù ªõ¿ýøúø ò ýõñþû¹°ø¿ ñøñûøþªõúð¿").
Tøñõ¨ðû¹ýþ - ôõüþú¨ðªø¢õ¸úð ÿõ¢ðª¹ ò¸ª¨õªøûð ¸·õ÷ô òþ¸ªþ¨öõýýþ. ¦ýþóøõ
óð÷õªv ¸ªþûø¢ývõ ø ÿ¨þòøý¡øðû¹ývõ, ¸ø¸ªõüðªø¢õ¸úø þ¸òõ•ðûø õóþ ¿þô ø ÿþ
ôþ¸ªþøý¸ªòº þ¡õýøûø øªþóø. ¦¨õô¸ªðòøªõûø ÿ¨ðòþù ÿõ¢ðªø òv¸úð÷vòðûø¸¹
ð¨úð¸ªø¢õ¸úø, ýð÷vòðûø ñøñûøþªõ¢ývù ¸·õ÷ô "ñõ¸ªþûúþòvü"[16], "ýõûõÿvü"[17],
·õ÷ôþü "150 þûº¿þò þªªõýúþò"[18].
+¸þñõýýþ
üýþóþ ýðÿðôþú òv÷òðûð ¨õ÷þû¦¡ø þ ÿ¨øý¡øÿð¿ ø þ¸ýþòð¿ þ¨óðýø÷ð¡øø
ñøñûøþªõ¢ýþóþ ôõûð ÷õü¸úøüø ø óþ¨þô¸úøüø þ¨óðýðüø üõ¸ªýþóþ ¸ðüþºÿ¨ðòûõýø.
+ð÷õªð "¦þ¸¸ø" ÿþ ¤ªþüº ÿþòþôº ÿø¸ðûð "+øñûøþªõ¢ývù ¸·õ÷ô
ýõ üþó ºôõ¨ö𪹸 þª ÿþ°ûþù òv¿þôúø ø ÿ¨øýû <...>
"¨õ÷þû¦¡ø¦" ý𠸢õª "ÿõ¨õº¸ª¨þù¸ªòð ÷õü¸ªòð ýð ôõüþú¨ðªø¢õ¸úø¿
ýð¢ðûð¿". Tªvôýþ ÷ð ò÷¨þ¸ûv¿ û¦ôõù, ºýøöð¦•ø¿¸ ôþ ÿþôþñýv¿
ñûðóþóûºÿþ¸ªõù"[19].
¦þ¨¨õ¸ÿþýôõýªº
"=þòþóþ ò¨õüõýø" ÿþúð÷ðûþ¸¹ "¸üõ°ýþù <...> ÿ¨õªõý÷ø
û¦ôõù, úþüÿõªõýªýþ¸ª¹ úþªþ¨v¿ üþöõª ñvª¹ ÿ¨ø÷ýðýð ªþû¹úþ ò ÿ¨õôõûð¿ ø¿
üðûõý¹úþù ø º÷úþù ¸ÿõ¡øðû¹ýþ¸ªø, ýð ¨ð÷¨õ°õýøõ òþÿ¨þ¸þò, ª¨õñº¦•ø¿ °ø¨þúþóþ
ü¸ªòõýýþóþ ú¨ºóþ÷þ¨ð"[20]. +ð÷õªð "¦õü•øýð" ýð÷vòðû𠤪º
¨õ÷þû¦¡ø¦ "ôº¨ð¡úþù ... ¡øýø¢ýþù ôþ óûºÿþ¸ªø"[21].
ãõûº¦
ñº¨¦ ýõóþôþòðýø ÿ¨ðòþù ÿ¨õ¸¸v òv÷òðûð ø ¨õ÷þû¦¡ø þñ º¢¨õöôõýøø
ñøñûøþªõ¢ýv¿ úº¨¸þò. "L¿øýõõù" ýð÷òðû𠤪º øôõ¦ óð÷õªð "=þòþõ
ò¨õü"[22]. +•õ ñþûõõ ¨õ÷úøü þúð÷ðû¸ ðòªþ¨ ÿõ¨õôþòþù ¸ªðª¹ø
óð÷õªv "Tòõª", ýð÷òðò°øù ÿ¨þõúª º¢¨õöôõýø úº¨¸þò
"ôþòøªvü". ¦¨ø¢øýð ýõÿ¨øªø øôõø ñøñûøþªõ¢ýv¿ úº¨¸þò
ø÷ûþöõýð øü ÿ¨õôõû¹ýþ ¸ýþ: "=õþñ¿þôøüþ, ø÷òþûøªõ òøôõª¹, º¸ª¨þøª¹ ýð
üõ¸ªð¿ "ú¨õ¸ª¹ý¸úøõ ñøñûøþªõ¢ývõ úº¨¸v", óôõ ÿ¨õô¸ªðòøªõûø
ª¨õª¹õóþ ¤ûõüõýªð þñº¢ðûø ñv ú¨õ¸ª¹ý¸úº¦ üþûþôõö¹ "ñøñûøþªõ¢ýþüº
ôõûº", ªþ õ¸ª¹ þñ¨ðñðªvòðûø ñv õõ ò ôº¿õ ø ýðÿ¨ðòûõýøø õ¸ûø ýõ
ªþòð¨ø•õ¸úþü, ªþ ÿþ üðûþù üõ¨õ úðôõª¸úþü"[23]. ¦þúð÷ðªõûõý òvòþô,
ôõûðýývù ò ªþù öõ óð÷õªõ ñºúòðû¹ýþ ýð ¸ûõôº¦•øù ôõý¹: "... ¦¨ðòð
ÿõ¢ðª¹ ÷ðóþòþ¨øûð þ öõûðªõû¹ýþ¸ªø òþþñ•õ ýõ ôþÿº¸ú𪹠ªðúø¿ ûõòv¿ ÷ðªõù. ¦v òÿþûýõ
¨ð÷ôõûõü þªýþ°õýøõ ÿ¨ðòþù ÿõ¢ðªø ú ¤ªøü ¸·õ÷ôðü"[24].
¦þ
þúþý¢ðýøø ¸·õ÷ôð +ñ•õ¸ªòð ñøñûøþªõúþòõôõýø ¸þ÷ôðûþ ¸ÿõ¡øðû¹ýº¦ úþüø¸¸ø¦
ÿþ òvÿþûýõýø¦ ÿ¨øýªv¿ ¨õ°õýøù. -þñøª¹¸ ò¸õ¿ ôõüþú¨ðªø¢õ¸úø¿
ÿ¨õþñ¨ð÷þòðýøù ªþóôð ñvûþ, ¨ð÷ºüõõª¸, ýõòþ÷üþöýþ, þôýðúþ úþõ-¢ªþ ø÷
ýðüõ¢õýýþóþ ò ¨õ÷þû¦¡ø¿ ¸·õ÷ôð ò¸õ-ªðúø ñvûþ þ¸º•õ¸ªòûõýþ.
T
úþý¡õ 1911 óþôð ò ¸þþªòõª¸ªòøø ¸ "¦õ÷þû¦¡øõù ÿþ òþÿ¨þ¸º þ ÿþûþöõýøø
ñøñûøþªõ¢ýþóþ ôõûð ò óþ¨þôð¿" ñvûþ ¸þ÷ôðýþ þñ·õôøýõýøõ ñøñûøþªõúð¨õù
¦þ¸úòv ¦þüø¸¸ø ñøñûøþªõúþòõôõýø ÿ¨ø ¦º¸¸úþü ñøñûøþó¨ð¯ø¢õ¸úþü
þñ•õ¸ªòõ. ¦¨õôÿ¨øýøüðûø¸¹ ÿþÿvªúø þ¨óðýø÷ð¡øø ñøñûøþªõ¢ýþóþ þñ¨ð÷þòðýø. T
Tþ¨þýõöõ, +¨õýñº¨óõ, -ð¨¹úþòõ, ¦õ¨üø ñvûø þªú¨vªv ú¨ðªúþ¸¨þ¢ývõ ñøñûøþªõ¢ývõ
úº¨¸v. T ýõúþªþ¨v¿ óþ¨þôð¿ "+øñûøþªõúþòõôõýøõ" òòõûø ò ÿ¨þó¨ðüüº úº¨¸þò
ôû òýõ°úþû¹ýv¿ ¨ðñþªýøúþò, ÷õü¸úø¿ º¢øªõûõù. Tðüþ¸ªþªõû¹ývõ,
ÿþ¸ªþýýþ ôõù¸ªòº¦•øõ ñøñûøþªõ¢ývõ úº¨¸v +ñ•õ¸ªòð ñøñûøþªõúþòõôõýø ò
¤ªþª ÿõ¨øþô ¸þ÷ô𪹠ýõ üþóûþ ø÷-÷ð þª¸ºª¸ªòø ¸¨õô¸ªò.
T
þþªòõª¸ªòøø ¸ ýðúð÷þü ¸·õ÷ôð +ñ•õ¸ªòð ñøñûøþªõúþòõôõýø ôþòõûþ ôþ úþý¡ð
¨õ°õýøõ òþÿ¨þ¸ð þ ÿþòv°õýøø þÿûðªv ª¨ºôð ¨ðñþªýøúþò ðúðôõüø¢õ¸úø¿ ñøñûøþªõú.
+ûðóþô𨠿þôðªðù¸ªòº ¸þòõªð +ñ•õ¸ªòð, ºôðûþ¸¹ ÷ýð¢øªõû¹ýþ ÿþòv¸øª¹
¨ð÷üõ¨v þúûðôþò ñøñûøþªõúð¨õù ÿþ ¸¨ðòýõýø¦ ¸ ªõüø, ¢ªþ ÿ¨õôÿþûðóðûø¸¹ ò
÷ðúþýþÿ¨þõúªõ þ °ªðªð¿ ºýøòõ¨¸øªõª¸úø¿ ñøñûøþªõú.
+
õü öõ óþòþ¨ª ýðü ¸õóþôý ¸þñvªø 87 - ûõªýõù ôðòýþ¸ªø, ¸ªþû¹
ôþûóþ ýð¿þôøò°øõ¸ ò ýõ ÷ð¸ûºöõýýþü ÷ðñòõýøø?
=ðôþ
ÿ¨þôþûö𪹠ôõüþú¨ðªø¢õ¸úøõ ª¨ðôø¡øø ýð°ø¿ ÿõªõ¨ñº¨ó¸úø¿ ÿ¨õô°õ¸ªòõýýøúþò,
ÿðüªº þ ªþü, ¢ªþ øüõýýþ ¸·õ÷ô òûõª¸ "òv¸°õù
¯þ¨üþù ôõüþú¨ðªø¢õ¸úþóþ ¸ðüþºÿ¨ðòûõýø ø ÿ¨þ¯õ¸¸øþýðû¹ýþóþ
ðüþ¸þ÷ýðýø"[25]. ¦þôûøýýþ ò¸õ¸þ¦÷ývù ¸·õ÷ô ô𸪠òþ÷üþöýþ¸ª¹ ýõ
ªþû¹úþ ÿþûº¢øª¹ ÿþûýº¦ úð¨ªøýº ¨õðû¹ýþóþ ¸þ¸ªþýø ñøñûøþªõ¢ýþóþ ôõûð
ò ¸ª¨ðýõ, ýþ ø ¸ÿûþªøª¹ ýðøñþûõõ øýø¡øðªøòývõ ¸øûv, ýðüõªøª¹ ÿºªø òv¿þôð ø÷
ývýõ°ýõóþ ú¨ø÷ø¸ð. =ðü ýºöõý ¸·õ÷ô.
¦ðú
ø ò ýð¢ðûõ òõúð, ñøñûøþªõúð¨ø ôþûöýv ºòøôõª¹ ñþûõòvõ ªþ¢úø ¸ óþ¸ºô𨸪òõýýv¿
ÿþ÷ø¡øù, ýõ ÷ðüvú𪹸 ýð üõûþ¢ð¿, úþªþ¨v¿ ªðú ûõóúþ
"÷ðò÷ýºª¹" ýðôþûóþ ø ñõ÷ýðôõöýþ. ¦v þñ÷ðýv ñvª¹
úþý¸ª¨ºúªøòývüø, ýõ¸ªø þªòõª¸ªòõýýþ¸ª¹ ÷ð ¸òþø ¸ûþòð.
¦ðûþ
ÿ¨øýª¹ ôðöõ ¸ðüvõ üºô¨võ ¨õ°õýø - ýðôþ ôþñøª¹¸ ø¿
òvÿþûýõýø. =õþñ¿þôøü úþþ¨ôøýð¡øþýývù, þ¨óðýø÷ð¡øþýývù ¡õýª¨ ôû
ÿ¨þòõôõýø ¤ªþù úþûþ¸¸ðû¹ýþù ¨ðñþªv. Tðúøü üþöõª ¸ªðª¹ ývýõ
¦þ¸¸øù¸úð ¯õôõ¨ð¡ø ñøñûøþªõ¢ýv¿ þñ•õ¸ªò ø ð¸¸þ¡øð¡øù.
Tþû¹úþ øüõ ÿþûýþüþ¢ø ¨õðû¹ýþù
òûð¸ªø, ºô𸪸 ÿõ¨õùªø ú ûþóø¢õ¸úþüº ÷ðòõ¨°õýø¦ ªþóþ, ¢ªþ ñvûþ ýð¢ðªþ ò
Tðýúª-¦õªõ¨ñº¨óõ ûõªþü 1911 óþôð.
Tøªõ¨ðªº¨ð, ýð úþªþ¨º¦ øüõûø¸¹ ¸¸vûúø ò
ªõú¸ªõ.
1.
+õýôõ¨¸úøù L. T ¢õü ÿþôþ°ûø ú ¨õòþû¦¡øø // +øñûøþªõúð¨¹. - 1991. - ¹10. - T.
60.
2.
Tüº°úþòð ¦.L. ¦ òþÿ¨þ¸º þ ñøñûøþªõ¢ýv¿ þñ·õôøýõýø¿ // ¦¨ð¸ývù
ñøñûøþªõúð¨¹. - 1924. - ¹2-3. - T. 11.
3.
Tªðª¹ø : ¦òõ÷ôøý T. ¦ üõªþôøúõ ¨ðñþªv ñøñûøþªõ¢ýv¿ þñ·õôøýõýøù: Lªþóø ø
ÿõ¨¸ÿõúªøòv // ¦¨ð¸ývù ñøñûøþªõúð¨¹. - 1925. - ¹3. - T.42-48; ¦òõ÷ôøý T. ¦ðú öõ
òõ¸ªø ¨ðñþªº þñ·õôøýõýø. ¦þ ÿþòþôº ¸ª. +ðöðýþòð ò ¹1 "¦¨ð¸ýþóþ
ñøñûøþªõúð¨" ÷ð 1925 ó. // ¦¨ð¸ývù ñøñûøþªõúð¨¹. - 1925. - ¹4. -
T.66-72; Tºóüðý L. +øñûøþªõ¢ývõ þñ·õôøýõýø ø ð¸¸þ¡øð¡øø ñøñûøþªõú: ¦þ
ÿþòþôº ¸ª. +ðöðýþòð // ¦¨ð¸ývù ñøñûøþªõúð¨¹. - 1925. - ¹6. - T.57-59; +ðöðýþò
+. +ªþ ø úðú ôþûöýv ôõû𪹠ñøñþñ·õôøýõýø: ò ÿþ¨ôúõ ôø¸úº¸¸øø //
¦¨ð¸ývù ñøñûøþªõúð¨¹.- 1926. ¹6. - T.51-62.
4.
+ ÿþôóþªþòúõ ø ÿõ¨õÿþôóþªþòúõ ñøñûøþªõ¢ýv¿ ¨ðñþªýøúþò: Lý¸ª¨ºú¡ø //
¦¨þó¨ðüüývõ üðªõ¨øðûv þ ÿþôóþªþòúõ ø ÿþòv°õýø¦ úòðûø¯øúð¡øø ûøúòøôðªþ¨þò
ýõó¨ðüþªýþ¸ªø, ñøñûøþªõúð¨õù ø úûºñýv¿ ¨ðñþªýøúþò. - ¦; 1925. - T.27-31.
5.
¦ðñø¢õò =. +þû¹ývõ òþÿ¨þ¸v ñøñûøþªõ¢ýþù ¨ðñþªv ÿþ¯¸þ¦÷þò: -þúû. ýð
ò¸õºú¨ðøý¸úþü ñøñ¸þòõ•ðýøø... - -ð¨¹úþò, 1927 - T.39.
6.
¦ðùüø¸ªþò. ¦þ¢õüº üv ÿ¨þªøò ñøñûøþªõ¢ýv¿ þñ·õôøýõýøù? // ¦ºû¹ª¨ðñþªýøú. 1927.
-¹6. - T.11.
7.
Tüº°úþòð ¦.L. ¦õªþôø¢õ¸úøõ úþý¯õ¨õý¡øø þ ¨ðñþªõ ñøñþñ·õôøýõýøù // ¦¨ð¸ývù
ñøñûøþªõúð¨¹. - 1926. - ¹9. - T.4.
8.
T·õ÷ôv ñøñûøþªõ¢ýv¿ ôõªõûõù: (¦ø¸¹üþ ò ¨õôðú¡ø¦) // ¦º¸. òõôþüþ¸ªø. -
1919. - ¹29. - T.5.
9.
¦ûþªýøúþò L.+. +ñ•øù ¿þô ¨ðñþªv ¸·õ÷ôð: +óþ ¸þ¸ªðò ø ¸¨õô¸ªòð // +øñûøþªõúð¨¹.
- 1911.- ¹3. - T.293.
10.
¦þ¸ªýøúþò T. T¨ºôv ¦õ¨òþóþ T¸õ¨þ¸¸øù¸úþóþ ÿþ ñøñûøþªõ¢ýþüº ôõûº // ¦ðòõªv. -
1913. - ¹9. - T.239.
11.
+þóôðýþò ¦.¦. Lªþóø I T¸õ¨þ¸¸øù¸úþóþ ¸·õ÷ôð ÿþ ñøñûøþªõ¢ýþüº ôõûº //
+øñûøþªõúð¨¹. - 1911. - ¹3. - T.286.
12.
¦õ÷þû¦¡ø ÿþ òþÿ¨þ¸ðü þ ÿ¨øý¡øÿð¿ ø þ¸ýþòð¿ þ¨óðýø÷ð¡øø ñøñûøþªõ¢ýþóþ ôõûð
÷õü¸úøüø ø óþ¨þô¸úøüø þ¨óðýðüø üõ¸ªýþóþ
ðüþºÿ¨ðòûõýø // T¨ºôv ¦õ¨òþóþ T¸õ¨þ¸¸øù¸úþóþ ¸·õ÷ôð ÿþ ñøñûøþªõ¢ýþüº
ôõûº. - T - ¦ñ., 1912. - +.1. T.202-208(-ðûõõ ¸¸vûúø ý𠤪þ ø÷ôðýøõ
ô𦪸 ò ªõú¸ªõ ¸ ºúð÷ðýøõü ¢ð¸ªø ø ¸ª¨ðýø¡v.)
13.
¦ð¸ûþò¸úøù T.-. +ñ÷þ¨ ¨ðñþª I ¸õú¡øø ¸·õ÷ôð:(Lúðôõüø¢õ¸úøõ ñøñûøþªõúø) //
+øñûøþªõúð¨¹. - 1911. - ¹3. - T.299.
14.
+ - ° - · T. T¨ºôv ¦õ¨òþóþ T¸õ¨þ¸¸øù¸úþóþ ¸·õ÷ôð ÿþ ñøñûøþªõ¢ýþüº ôõûº
//¦õ¢¹.-1913.-¹108.-T.3
15.
//+øñûøþªõúð¨¹.-1911.-Tvÿ. 3.-T.318-319.
16.
//=þòþõ ò¨õü.-1911.-10 ø¦ý
17.
¦º¸. ÷ýðü.-1911.-11ø¦ý.
18.
¦º¸. ÷ýðü.-1911.- 16 ø¦ý.
19.
¦þ¸¸ø.-1914.-10 ø¦ý.
20.
//=þòþõ ò¨õü.-1911.-2 ø¦û.
21.
¦õü•øýð.-1911.-11 ø¦ý.
22.
¦ð¸¸ø. ÷ð ¸øýõù ÿªø¡õù//=þòþõ ò¨õü¦-1911.-9 ø¦ý.
23.
//Tòõª.-1911.-11 ø¦û.
24.
¦þÿþò L. ¦vû¹ývõ ÿº÷v¨ø // Tòõª.-1911.-12 ø¦ý.
25. Tþúþûþò L. T.T ÿþòõ¸ªúõ ôý - ñøñûøþªõ¢ývù
·õ÷ô//+øñûøþªõ¢ýð öø÷ý¹ ¦þ¸¸øø: ¦¨ðªúð øý¯.
ÿ¨ðòúð.-Tvÿ.2.-T.,1990.-T.8.
+L+TL++¦LLL-.
1.
+õýôõ¨¸úøù L. T ¢õü ÿþôþ°ûø ú ¨õòþû¦¡øø // +øñûøþªõúð¨¹. - 1991. ¹10.-T.59-60.
2.
¦òõ¨õòø¢ T. ¦ðüõªývù ¸ûõô ò ø¸ªþ¨øø // +øñûøþªõúð.-1992.-¹1.-T.7-8.
3.
¦û¦õò T.¦. Lþ¨üø¨þòðýøõ þñ•õ¸ªòõýýv¿ ¸ª¨ºúªº¨ ºÿ¨ðòûõýø ñøñûøþªõ¢ývü
ôõûþü
¦þ¸¸øù¸úþù
Lõôõ¨ð¡øø: ûõú¡ø.-¦.,1992.-T.16-19.
4.
¦ºôþò T. Tðú ýð¢øýðûþ¸¹...// +øñûøþªõúð¨¹.-1989.-¹6.-T.8-10.
5.
¦ºñðýþòð T.-. ¦õ¨òvù ¸·õ÷ô ¨þ¸¸øù¸úø¿ ñøñûøþªõúð¨õù (80 ûõª ¸ÿº¸ª)//Tþòõª¸úþõ
ñøñûøþªõúþòõôõýøõ.-1991.-¹6.-T.43-51.
6. -ð¨ûðüþò T.L. Lõýþüõý ñøñûøþªõ¢ýþù
øôõþûþóøø: ¸ ÿþ÷ø¡øù ø¸ªþ¨øúð// Tþòõª¸úþõ ñøñûøþªõúþòõôõýøõ.-1992.-¹2.-T.41-46.
|
